8 stappen voor betekenisvolle participatie

Burgerparticipatie is een belangrijk onderdeel van de zorgvernieuwing en de afspraken in het Integraal Zorgakkoord. Maar veel organisaties weten niet precies hoe ze die burgerparticipatie vorm kunnengeven, merkten ze bij CZ. De zorgverzekeraar maakte daarom een brochure met 8 stappen voor betekenisvolle participatie.

Inge Tra is programmamanager patiëntenparticipatie bij CZ. “Het is goed dat de rol van inwoners serieuzer wordt genomen. Dat is heel belangrijk om de zorg in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden”, zegt ze. “Deze uitdagingen kunnen we alleen samen aangaan. Inclusief patiënten en inwoners. Hun mening en ervaring zijn belangrijk, bijvoorbeeld over vraagstukken als concentratie en spreiding. Wat zij vinden, wegen we mee in onze keuzes bij het zorginkoopbeleid.”

Download '8 stappen voor betekenisvolle participatie'

Handvatten voor participatie

Dat de mening van burgers telt en belangrijk is, wordt steeds breder beseft in zorgland. Hoe je daar vervolgens mee omgaat, is echter niet voor alle partijen duidelijk, merkten ze bij CZ. De brochure ‘8 stappen voor betekenisvolle participatie’ biedt handvatten om participatie handen en voeten te geven. De 8 stappen zijn:

1. Bepaal het doel en de randvoorwaarden
2. Bepaal de belanghebbenden, hun rol en stem, en het geografisch niveau waarop je hen bereikt
3. Bepaal het niveau met de participatieladder en kies de juiste vorm erbij
4. Werving: bepaal hoe je je belanghebbenden gaat aantrekken
5. Maak een communicatieplan
6. Ga aan de slag, hiervoor maak je een planning een programma en uiteindelijk een draaiboek van het gehele participatietraject
7. Zorg voor terugkoppeling over de resultaten
8. Rond het participatietraject af en lever iets op

Onderzoek naar succesfactoren

CZ heeft de ontwikkeling van de brochure serieus aangepakt. “We zijn vier jaar geleden begonnen”, vertelt Tra. “We hebben hulp gekregen van vier afstudeerders van de Universiteit Maastricht. Die hebben data verzameld. Vervolgens hebben we eerdere onderzoeken van onder meer VWS en de SER geanalyseerd. Daarnaast hebben we diverse initiatieven rond participatie bekeken en onderzocht wat de belangrijkste succesfactoren zijn.”

Een van de valkuilen bij burgerparticipatie is dat vaak vooral hoogopgeleide witte mensen reageren op een oproep om mee te praten, aldus Tra. “Dat geeft het risico dat je de ongelijkheid vergroot, en daarom is het goed om van tevoren goed na te denken welke mensen je bereikt en werft voor meedenksessies. En dat je mensen actief benadert; naar hen toegaat in plaats van hen naar jou toe te laten komen.”

Durven loslaten

Verder moet het meepraten van patiënten, cliënten, inwoners ook ertoe leiden dat hun stem niet alleen gehoord wordt, maar ook wordt meegewogen. “Dat vraagt van beslissers dat ze de controle moeten durven loslaten. Dat ze het vertrouwen krijgen dat je samen tot een betere oplossing komt. En dat je dus ook moet nadenken over leiderschap en hoe je daar vorm aan geeft.”

Tra adviseert beleidsmakers en bestuurders om ook zelf naar bijeenkomsten te gaan. “We zien dat het proces vaak wordt uitbesteed. Maar het is goed om het zelf ook te beleven, om uit de eerste hand te horen hoe de mensen waarvoor we het doen tegen dingen aankijken. Dat is leerzaam, en ook heel leuk. Dat gun ik iedereen.”