20 december 2024

Groeiend enthousiasme voor participatiehubs

Het Integraal Zorgakkoord legt een belangrijke opgave voor de zorg en ondersteuning bij de regio’s. Passende zorg en ondersteuning vraagt dat ook inwoners betrokken worden. Die participatie verloopt soms echter moeizaam. Involv adviseerde daarom om regionale knooppunten of ‘participatiehubs’ op te zetten: regionale netwerken van partijen en personen die werken aan meer gelijkwaardige betrokkenheid van mensen bij vraagstukken over gezondheid, zorg en ondersteuning in hun eigen regio. Het afgelopen jaar gingen vijf kwartiermakers het land in om deze participatiehubs voor te bereiden.

Download het rapport Kwartiermaken regionale participatie

Bettine Pluut van organisatiebureau Pluut & Partners en Vicky Drost van Significant Insights zijn twee van die kwartiermakers. “Ons doel was om de bekijken wat er aan participatie gebeurt en samen met betrokken partijen te bekijken wat er nodig is om participatie te verstevigen en verder te brengen”, zegt Bettine Pluut. We wilden de stakeholders informeren en enthousiast maken voor het concept van participatiehubs door samen uitdagingen en kansen te bespreken.”

Gezamenlijke zoektocht

“Een participatiehub is een regionaal knooppunt dat participatie ondersteunt”, legt Vicky Drost uit. “Via dat knooppunt kunnen partijen elkaar ontmoeten en kennis delen. Hoe zo’n participatiehub er precies uit gaat zien, weten we nog niet. Dat wordt een gezamenlijke zoektocht. Het hangt ook af van de behoeften in de regio. Sommige regio’s zijn verder op weg met participatie dan andere. Dus de ondersteuning die partijen nodig hebben, zal ook verschillen.”

Het idee van een participatiehub werd niet overal met applaus ontvangen, constateerden de kwartiermakers. “Het hangt ervan af hoever regio’s al zijn met participatie en heeft ook te maken met scepsis over wat ‘Den Haag’ nu weer verzonnen heeft”, vertelt Pluut. “Het gebeurt hier in de wijk, hoorden we soms, waarom moet het dan regionaal geregeld worden. Maar als we het daarna over de inhoud gingen hebben, en hoe een participatiehub daarbij kan helpen, sloeg de mening regelmatig om.”

Gevarieerd beeld

Uit de gesprekken met betrokken partijen in diverse regio’s kwam een gevarieerd beeld op van samenwerking en participatie. “Sommige regio’s zijn al best ver en rolden de rode loper voor ons uit”, zegt Drost. “Bij andere regio’s kostte het moeite om in gesprek te raken met partijen; in één regio is het helaas helemaal niet gelukt.”

Een belangrijke factor bij succesvolle participatie is volgens de kwartiermakers de wil om er samen iets van te maken en de bereidheid om te luisteren en eventueel van mening te veranderen. “Bestuurlijk commitment is essentieel”, aldus Pluut. “In één regio wilden de bestuurders niet met ons in gesprek voordat ook een ervaringsdeskundige was uitgenodigd. Dat was tekenend. Daar was ook al een positieve historie van samenwerking. In andere regio’s was er soms oud zeer en onderling wantrouwen. Dat maakt participatie ingewikkeld.”

Werken met de participatiescan

De kwartiermakers ontwikkelden een participatiescan met zeven ‘pijlers’, die inmiddels zijn teruggebracht naar vijf: zoals diversiteit, draagvlak, invloed, verbinding en methoden & vaardigheden. Aan de hand van deze pijlers organiseerden ze co-creatiebijeenkomsten met de betrokken partijen. “Samen bepaalden we een score voor elke pijler op een spinnenweb. Vervolgens konden we daarover in gesprek en kijken waar verbetering mogelijk was. Het mooiste was als we een beleidsopgave direct konden koppelen aan een van de pijlers. Als bijvoorbeeld de wens was om jongeren meer te betrekken, bedachten we acties om dat ook werkelijk te doen.”

De kwartiermakers hebben vier adviezen voor partijen die met participatie aan de slag willen. Deze onderwerpen zouden ook aandachtpunten kunnen worden voor de participatiehubs:

Zorg voor gelijkwaardige samenwerking: niet alleen meepraten, maar waar mogelijk ook meebeslissen.
Zorg voor verbinding in de regio.
Zet in op professionalisering.
Zorg voor een goede participantenmix.

Toegenomen draagvlak

Dankzij de inzet van de kwartiermakers is het draagvlak voor participatiehubs in de regio toegenomen. De deelnemers aan de co-creatiesessies pleitten wel voor een bottom-upbenadering. Een participatiehub moet aansluiten bij samenwerking die er al is en inspelen op de behoefte in de regio. Daardoor is er ook geen blauwdruk mogelijk. “De knooppunten kunnen informeren, bewustwording vergroten, adviseren, helpen professionaliseren en verbinden”, zegt Pluut. “Dat moet in de praktijk vorm krijgen. Ze werken daarbij bij voorkeur twee kanten op: naar inwoners en patiënten, én naar bestuurders en professionals.”