Chemo thuis op de elektrische bakfiets

Al drie jaar fietsen de oncologieverpleegkundigen van het OLVG in Amsterdam met een elektrische bakfiets door de stad. Om hun patiënten thuis chemo toe te dienen. De voordelen zijn groot: het is minder belastend voor de patiënt, de verpleegkundigen zien ‘de hele mens’ en op de poli is meer ruimte voor complexere behandelingen. Ook is het ontzettend duurzaam. Projectleider Marit Verweij en oncologieverpleegkundige Anneke van den Goorbergh vertellen.

Het begon met een verzoek van zorgverzekeraar Zilveren Kruis: willen jullie meewerken aan een onderzoek naar toediening van chemo thuis? “Ik zag meteen de meerwaarde”, zegt Anneke. “Maar alleen als het op een elektrische bakfiets kon. Want met de auto door Amsterdam gaat niet, parkeren is onmogelijk.” “En de bakfiets kan ook goed bij ons”, vult Marit aan. “In het dichtbevolkte Amsterdam hebben we vrij veel patiënten bij ons in de buurt.”

Team met de juiste mensen

De proef ging in juni 2019 van start. In het halfjaar daarvoor werden alle protocollen opgezet. Anneke legt uit wat daarvoor nodig was. “We hadden een goede projectleider. Dat is essentieel, want zo’n project moet je niet naast je gewone werk doen. En je moet zorgen dat het geen persoonlijk project is. Wij hadden vanaf het begin een team met de juiste mensen: een oncoloog, een hematoloog, een apotheker, een oncologieverpleegkundige. Alle professionals die betrokken zijn bij het project, waren vertegenwoordigd.”

Geen eigen vervoer

De oncologieverpleegkundigen komen vooral bij patiënten met beenmergkanker thuis. “Deze patiënten krijgen veel korte behandelingen, met injecties”, vertelt Anneke. “En een groot aantal is niet zo mobiel. Er is zelfs een groep die met een ambulance naar het ziekenhuis vervoerd zou moeten worden, zo groot zijn hun klachten. Voor die patiënten is toediening thuis enorme winst.” Maar ook andere patiënten zijn blij als de oncologieverpleegkundigen bij hen thuis kunnen komen. “Veel mensen hebben geen eigen vervoer, die zijn echt dolblij. Nu hoeven ze bijvoorbeeld niet aan de kinderen te vragen om mee te gaan. En het scheelt ze enorm veel tijd. Want een injectie die 15 minuten duurt, kost inclusief reistijd en parkeren al snel een ochtend.”

Mooie gesprekken

“Mensen voelen zich thuis ook minder patiënt”, vervolgt Marit. “Ze zijn meer op hun gemak. Het past ook goed in de beweging naar meer regie op het eigen zorgproces” “Op de poli zijn mensen bij mij op bezoek”, vult Anneke aan. “Daar gedragen ze zich als patiënt. Maar als je bij iemand thuiskomt, zijn de rollen omgedraaid: ik kom op bezoek. En daardoor zie ik de hele mens. We praten dan over het hele leven, niet alleen over het ziek-zijn. Ik zie bijvoorbeeld een leuke foto aan de muur of dat mensen een bijzondere hobby hebben. Ik heb zulke mooie gesprekken.”

Beter observeren

De verpleegkundigen kunnen bovendien beter observeren of er meer nodig is. En daar dan ook acties voor in gang zetten. Anneke: “Als je bij mensen thuiskomt, zie je ook andere problemen. Zo was ik laatst bij een patiënt die net drie maanden in het revalidatiecentrum was geweest, maar nu geen fysiotherapie meer kreeg. Ik zag haar conditie achteruitgaan, ze deed niets meer, lag alleen maar in bed. Daar heb ik het dan over. En ik vraag of ik er een berichtje over mag sturen. Een paar weken later was ze, dankzij de fysiotherapie, weer uit bed en was ze zelfs op bezoek bij familie geweest.”

Foto: OLVG

Goede regenpakken

Anneke en haar collega’s gaan 2 dagen per week met de bakfiets de stad in. “We zijn met z’n vijven, dus ieder fietst ongeveer één keer per 2 weken.” De slogan van het begin was ‘we komen tot driehoog achter’. “En dat is ook zo”, zegt Marit. “Want alle spullen passen in een rugzak.” “We hebben dezelfde rugzakken als reddingswerkers in de bergen”, vervolgt Anneke. “Die zijn gemaakt van stevig en duurzaam materiaal. Als je ze openklapt, heb je allemaal kleine tasjes en vakjes. Verder hebben we goede regenpakken. We zijn nog maar één keer niet gegaan, toen lag er te veel sneeuw en ijs.” Marit: “Dan moeten we instaan voor de veilige werkomgeving van onze medewerkers.”

Inclusiecriteria

Marit vertelt dat het aantal toedieningen thuis in drie jaar enorm gegroeid is. “Het eerste jaar hadden we er 146, dit jaar meer dan 700. We breidden het assortiment ook uit. We kijken steeds wat eventueel thuis zou kunnen.” “Precies”, zegt Anneke. “We begonnen met 3 eenvoudige toedieningen. Zodat we de logistiek konden oefenen. Nu alles goed loopt, bouwen we het stap voor stap uit. En we dragen ook handelingen over. Zo is het afkoppelen van de Folfusor naar de thuiszorg gegaan.” Het moet natuurlijk wel haalbaar zijn om de behandeling thuis te doen. “Daar hebben we inclusiecriteria voor. Een behandeling mag bijvoorbeeld niet langer dan een uur duren.”

Reguliere zorg

Het doel is om alle oncologische zorg waarvoor het ziekenhuis niet nodig is thuis te doen. “We onderzoeken zelfs wat een patiënt thuis zelf kan doen”, vervolgt Marit. “Eenvoudige injecties bijvoorbeeld, net als insuline. Dat is best ingewikkeld hoor, ook juridisch. Maar het is in het belang van de patiënt om het voor elkaar te krijgen. Bovendien geeft het ons meer tijd en ruimte voor de complexere behandelingen.”

Vanaf 2023 is ‘oncologische zorg thuis’ geen project meer maar reguliere zorg. “Tot 2023 wordt het gefinancierd met de transformatiegelden. Maar inmiddels doen we zoveel toedieningen per jaar dat we vinden dat het reguliere zorg is. Daarover hebben we afspraken gemaakt met de zorgverzekeraars.” Bovendien kunnen de mensen die het OLVG thuis behandelt niet meer terug naar de poli. “Daar is de poli te klein voor, dan zou er een wachtlijst ontstaan.”

Duurzaam

En last but not least: de elektrische bakfiets is ontzettend duurzaam. Samen met de afname van het aantal reisbewegingen van patiënten zorgt dit voor een substantiële vermindering van de CO2-uitstoot. “Hiermee onderscheiden we ons echt van andere ziekenhuis”, besluit Marit. “En het heeft nog een ander positief bijeffect: het helpt ons om oncologieverpleegkundigen te behouden en aan te trekken. Dat is fijn, want er is een groot tekort aan deze verpleegkundigen. Medewerkers vinden vitaliteit en duurzaamheid steeds belangrijker. Net als een prettige afwisseling in hun werk. Wat is er dan leuker dan de ene dag op de dagbehandeling te staan en de andere dag door Amsterdam te fietsen.”