'Burgerkamer' voor burgerparticipatie Zoetermeer

Twee jaar geleden richtten welzijns- en zorgpartijen in Zoetermeer de Vereniging Gezondheidsregio Zoetermeer op. Met als doel samenwerken om een zorginfarct te voorkomen. De vereniging heeft bewust gekozen voor een gelijkwaardige inbreng van burgers en organiseert hiervoor een speciale ‘burgerkamer’ om burgers een plek te geven en hun stem te laten horen. Directeur Bregje Thomassen: “We willen inwoners geen besluiten voorleggen die we toch al genomen hebben, maar met hen besluiten vormen en met hen vanaf het begin samenwerken.”

De vereniging heeft Lea Bouwmeester te hulp geroepen om de kamer voor burgers vorm te geven. Na elf jaar in de Tweede Kamer startte zij Buro de Bouwmeesters om organisaties te ondersteunen bij zorgvernieuwing en samenwerking. Burgerberaad en dialogen is een van haar specialismen.

‘Collectief denkvermogen’ benutten

Bouwmeester is overtuigd voorstander van een grote inbreng van burgers bij gesprekken over de toekomst van het zorgstelsel. “Samen weten we meer dan alleen. Oplossingen voor zorgvraagstukken zijn vaak erg vanuit de zorgverlener bedacht, minder vanuit degene die zorg ontvangt. We moeten ons meer afvragen of de patiënt echt geholpen is met wat we doen. Ook zaken die ooit heel logisch leken tegen het licht houden. Het zogenoemde collectieve denkvermogen benutten van de burgers.”

Het betrekken van inwoners van Zoetermeer vraagt een andere denkwijze, aldus Bregje Thomassen. “We moeten de zorg anders inrichten dan dat we gewend waren. Dat heeft ook voor de burgers grote gevolgen. Dan kun je geen besluiten nemen en die dan voor de vorm nog even voorleggen aan inwoners. Je moet samen met hen nadenken en elkaar meenemen in het proces. Daarom hebben we naast kamers voor zorgaanbieders en financiers een aparte kamer voor de inwoners.”

Je oor te luisteren leggen bij de burger is spannend, beseft Lea Bouwmeester. “Als zorgverlener stel je je kwetsbaar op door de eigen werkwijze ter discussie te stellen. Het kan ook weerstand oproepen; zorgaanbieders hebben het al druk genoeg en krijgen nu dit er ook weer bij. Ze zijn ook gewend om, goedbedoeld, door hun eigen bril te kijken. De kunst is om ervan uit te gaan dat iedereen gelijk heeft en van daaruit te kijken waar je het eens bent. Het is een proces van kleine stapjes.”

Uitleggen en meedenken

Een eerste testcase voor burgerparticipatie in Zoetermeer vond plaats toen de spoedeisende hulp (SEH) van het Langeland Ziekenhuis (vanaf 1 juni 2023 hernoemd tot Haga Ziekenhuis, locatie Zoetermeer) wegens personeelskrapte tijdelijk dicht moest. De vereniging betrok een aantal sleutelfiguren uit de Zoetermeerse gemeenschap bij het overleg. “De eerste reactie van mensen was boosheid en bezorgdheid omdat het voelde alsof een recht werd afgenomen”, zegt Thomassen. Door de feiten uit te leggen en mensen mee te laten denken over oplossingen, ontstond er begrip.”

“Het ziekenhuis heeft mensen voorgelegd dat medewerkers een bonus van duizend euro kregen als ze een nieuwe medewerker aandroegen om het personeelstekort op te lossen”, vult Bouwmeester aan. “En dat de deelnemers op die inspraakavond die bonus ook konden krijgen. Zo liet men zien dat meedenken ook beloond wordt en maakten we hen mede-eigenaar van de vraag en het mogelijke antwoord. Ze beseften dat ze ook in hun eigen omgeving geen potentiële zorgmedewerkers kenden. Vandaaruit konden we het denkproces starten: wat kunnen we dan wel doen?”

In dat proces kwam de vraag op tafel hoe het beroep op de spoedeisende verkleind kan worden en wat burgers daar zelf aan kunnen bijdragen. “Die vraag kwam van inwoners zelf”, zegt Thomassen enthousiast. “Hoe kunnen we slimmere patiënten worden? Want veel mensen doen een beroep op de SEH terwijl het niet echt nodig is. Kunnen buren of naasten helpen? Kan een klacht wachten tot de huisarts weer beschikbaar is? Kun je antwoorden vinden op thuisarts.nl? Welke culturele verschillen zijn er en hoe kunnen we daarop inspelen?” Vanuit hier gaan we de vraag ontrafelen en samen met inwoners, welzijn en zorg beantwoorden.

Participatie verbreden

Het streven is om een groter en cultureel meer diverse groep inwoners te creëren met de burgerkamer.  Mede hierom is een pool van belangstellende inwoners opgezet. Deelnemers kunnen hun interesses kenbaar maken zodat ze uitgenodigd kunnen worden voor onderwerpen waar ze iets mee hebben. Daarnaast werkt de vereniging aan een online tool, zodat ook mensen van zich kunnen laten horen die geen tijd hebben om naar de fysieke bijeenkomsten te komen. Het is ook een mogelijkheid om met grote groepen een digitale dialoog te voeren, met ondersteuning voor mensen die niet digitaal vaardig zijn.

“Door het collectieve brein aan te spreken komen we tot slimmere antwoorden”, weet Bouwmeester. “Daarnaast draagt het bij aan bewustwording van de problemen in de zorg en aan draagvlak voor moeilijke beslissingen. In de media zie je soms het beeld van de boze burger. Maar als je de zorgen serieus neemt en ruimte biedt om mee te denken over oplossingen, maak je veel creativiteit los. En die creativiteit hebben we hard nodig om de zorg goed, toegankelijk en betaalbaar te houden.” □

Walter van Harmelen en Lidewij Willems namen deel aan de burgertafel om mee te denken over zorg en welzijn in Zoetermeer. Lees hieronder hun ervaringen.

Walter van Harmelen, gynaecoloog

(niet in het Haga Ziekenhuis, locatie Zoetermeer)

“Als inwoner van Zoetermeer en actief lid van de VVD ben ik betrokken geraakt bij Zoetermeer 2025, de visie van de gemeente en zorgpartijen op de toekomst van de zorg in onze stad. Ik denk graag mee over hoe we de zorg hoogwaardig kunnen houden met een afgeschaald ziekenhuis. Als burger en als dokter met ervaring in diverse ziekenhuizen.

Ik heb aan verschillende sessies deelgenomen. De samenstelling van de groep wisselde. Wat opviel is dat er weinig deelnemers waren uit lagere inkomensgroepen. Het blijkt lastig om hen betrokken te krijgen. Maar bij de sessie waaraan wel mensen uit deze groep deelnamen kwamen wel duidelijke vraagstukken naar voren, bijvoorbeeld hoe zaken als woningtekort en geldzorgen soms leiden tot klachten waarmee mensen naar de huisarts gaan.

Uit de gesprekken kwam ook naar voren dat het wenselijk is om de samenhang in buurten te verbeteren, daar ontbreekt het vaak aan. Bijvoorbeeld door deel te nemen aan de Burendag in september of een buurtbarbecue te organiseren. Buren kunnen een belangrijke steun zijn en een hulp om het juiste loket te vinden.” □

Lidewij Wilms, lid cliëntenraad Reinier Haga Orthopedisch Centrum

“Ik heb veel ervaring in de zorgsector en werd vanuit de cliëntenraad gevraagd om mee te praten in de burgerkamer. We hebben het onder meer gehad over hoe de druk op de eerste lijn omlaag kan. Daar komen veel mensen met klachten die eigenlijk niet medisch zijn, maar voortkomen uit sociale of financiële problemen.

Voor dat soort gevallen is het belangrijk dat de huisarts een goede sociale kaart heeft en een beslisboom om mensen te verwijzen. Een idee was dat die beslisboom er in digitale vorm ook voor inwoners zou kunnen zijn. We bedachten dat er dan wel digitale vaardigheid en taalvaardigheid nodig is. Daarnaast kunnen burenhulp en buurtcontacten hierbij waardevol zijn.

Ik vond de bijeenkomsten inspirerend. De een oppert een gedachte, de ander vult dat aan en zo ontstaan mooie ideeën. We waren met ongeveer twaalf mensen. Dat is nog niet echt representatief voor de gemeenschap, maar wel een mooi begin.” □