Gelijke kansen voor alle kinderen: de school als schakel voor fysieke en mentale gezondheid

Basisschool De Regenboog in Zoetermeer staat in de aandachtswijk Meerzicht. De school ziet haar taak veel breder dan het geven van onderwijs. Zo verzorgt De Regenboog een ontbijt voor de kinderen en kunnen ouders met vragen en problemen terecht in de ‘ouderkamer’. Op deze manier draagt de school bij aan de fysieke en mentale gezondheid van kinderen én ouders. “Onze missie is om eerlijke kansen te bieden aan onze kinderen”, zegt schooldirecteur Anna Vreugdenhil.

Vreugdenhil werd in 2019 directeur van De Regenboog, een school met 340 leerlingen midden in een multiculturele wijk. Ze was toen 33 jaar jong. “Ik vond het best spannend”, vertelt ze. “Tegelijkertijd besefte ik: dit is de kans om me op grotere schaal in te zetten voor mijn missie: het bieden van eerlijke kansen aan alle kinderen.” Die roeping en de inzet van Vreugdenhil samen met haar team én ouders begint zijn vruchten af te werpen.

Inventarisatie taken

"We constateerden dat leerkrachten in de praktijk veel tijd kwijt waren aan andere zaken dan lesgeven”, zegt de schooldirecteur. “Ze hielpen bijvoorbeeld ouders met het invullen van formulieren. Dat ging ten koste van de lestijd. Verder merkten we dat kinderen zich slecht konden concentreren, kinderen ongezond eten meebrachten of zelfs helemaal niet hadden ontbeten. Daarnaast hadden sommige kinderen stress, teruggetrokken gedrag of juist korte lontjes.”

Deze constateringen waren aanleiding voor de school om alle werkzaamheden eens goed te inventariseren. Om vervolgens te achterhalen: wat is de kern van het probleem? En hoe zorg je ervoor dat er geen problemen op het bordje van de leerkrachten komen die daar niet horen? De Regenboog kreeg daarbij hulp van kennisinstituut Pharos en de GGD Haaglanden. Pharos helpt De Regenboog met nieuwkomersonderwijs en psychosociale steun. De GGD heeft de school begeleid naar het predicaat gezonde school op het gebied van welbevinden, fysieke veiligheid en relaties en seksualiteit.

Werken aan de basis: hulpverlening alles onder één dak

De inventarisatie leidde tot een aantal acties.

• Ontbijt voor kinderen. De school is vanaf 8 uur open en kinderen kunnen ontbijten op school.  Stichting Present verzorgt hert ontbijt en ouders helpen hierbij. Verder koopt de school fruit en waterflessen voor de leerlingen. Zelf fruit meegeven aan kinderen blijkt voor veel ouders niet haalbaar.
• Schuldhulpverlening. Ouders kunnen laagdrempelig op de school terecht als ze schulden of financiële problemen hebben. Ook heeft De Regenboog SchuldHulpMaatje naar de school gehaald. Zij helpen ouders gratis en zonder oordeel. Ook verzorgen ze trainingen en helpen ze ouders bijvoorbeeld met het zoeken naar werk en solliciteren. Deze trainingen regelt de brugfunctionaris van de school via andere instanties, zoals Piëzo en Jobhulpmaatje.
• Opvoedkundige hulp en logopedie. De aanwezigheid van een schoolmaatschappelijk werker is uitgebreid naar vier dagen per week. Problemen kunnen hierdoor sneller worden opgepakt. De school krijgt hiervoor een subsidie van de gemeente Zoetermeer voor 8 uur per week. De overige 24 uur financiert de school zelf. En er is een intern begeleider toegevoegd aan het team.
• Kwaliteitscoördinator. Deze kijkt naar de kwaliteit van de lessen en de methodes.

“We zijn steeds maar weer aan de basis van de school gaan werken”, zegt Vreugdenhil. “Met als gevolg dat onze ouderbetrokkenheid explodeerde. De ouderkamer werd gewoon te klein. We hebben inmiddels ouders die de catering doen, het fruit snijden en uitdelen, helpen bij de lunch en in de bibliotheek en ga zo maar door. Superfijn natuurlijk.”

Brug tussen school en ouders

Claudia Emmel is sinds januari 2023 brugfunctionaris. Zij vormt de schakel tussen de school, de ouders en instanties buiten de school, zoals de gemeente Zoetermeer. “Ik ben fulltime betrokken bij de ouderkamer”, vertelt ze. “Wat ik vooral merk is dat zaken die voor veel mensen vanzelfsprekend zijn, dat voor onze kinderen en hun ouders helemaal niet zijn. Bij het versturen van een nieuwsbrief vanuit school is bijvoorbeeld niet altijd direct duidelijk wat er van gezinnen verwacht wordt. Maar ook op andere gebieden, denk aan deelnemen aan een sport of muziekles.”

De ouderkamer is een mooie manier om ouders binnen te vragen en in gesprek te gaan. “We zien een sneeuwbaleffect: ouders brengen op hun beurt weer nieuwe ouders mee naar de ouderkamer. Soms speelt er schaamte, maar omdat ouders mij vertrouwen kan ik dit meestal snel wegnemen. Doordat ik nu meer tijd heb kan ik ouders ook beter en sneller helpen.”

Diverse vragen en een luisterend oor

De vragen die Claudia krijgt zijn heel divers en variëren van brieven van de gemeente en de Belastingdienst tot ook vragen over deelname aan bijvoorbeeld voetbal. Of een kind dat geen gymkleding heeft of te kleine gymschoenen. En soms willen ouders gewoon even hun verhaal doen.

“Mijn rol is dan ook soms simpelweg een luisterend oor bieden. Ik leer ook door de gesprekken met ouders. Die openheid in gesprekken is ontzettend waardevol voor mijn werk als brugfunctionaris. Meerzicht is dé aandachtswijk in Zoetermeer. Met kleine stapjes zien we vooruitgang. Wat vrij stroef begon, was de samenwerking met de gemeente. Die is inmiddels bijna 180 graden gedraaid. Nu worden we gebruikt als visitekaartje. Andere gemeenten willen bij ons langskomen.”

Welbevinden kinderen en leerkrachten gestegen

Het mooiste van de nieuwe aanpak is dat de kinderen zich beter voelen, aldus Anna Vreugdenhil. “Maar het mes snijdt aan twee kanten: ook het lerarentekort neemt af. Onze mensen werken hier graag en de leerkrachten voelen zich fijn. We hebben goede afspraken over bijvoorbeeld bereikbaarheid. Veel leerkrachten stonden altijd aan. Het welbevinden in het team is gestegen doordat zij taken kunnen uitbesteden en zich kunnen concentreren op hun lessen. Daar ben ik trots op!”

Ervaring van een ouder

Farzana komt uit Afghanistan en heeft een dochter in groep 5 en een zoon in groep 6 van de school. “De Regenboog heeft veel gedaan voor mij”, vertelt ze. “Ze hebben mij echt goed geholpen. Het eerste jaar in Nederland had ik het moeilijk. Mijn man was ziek en mijn zoon heeft een ongeluk gehad. De school hielp met praktische zaken, bijvoorbeeld met papieren invullen en met het regelen van voetbalkleding. Maar ok door er gewoon te zijn en een luisterend oor te bieden. Anna en Claudia voelen als familie voor mij.”

Farzana bezoekt regelmatig de ouderkamer. Ouders mogen zelf ook thema’s inbrengen, zoals het verzorgen en opvoeden van kinderen of verkeer. Ouders krijgen een podium om over zichzelf te vertellen. Anna: “Wij zijn ook heel blij met Farzana. Zij helpt ons met het begeleiden van naschoolse activiteiten en het opvangen van de kinderen met eten en drinken en het uitdelen van fruit. Zo’n kleine twintig hulpouders zijn actief met het bijhouden van de geef-en-neemkast, bemannen van de bibliotheek etc. Ouders komen in hun kracht te staan. En durven dit te doen. Dat is mooi!”

Buurtcentrum en mini-samenleving

Zijn er nog wensen voor de toekomst? Claudia: “Ik hoop dat we kunnen toewerken naar een school- annex buurtcentrum met een ruimte voor alle instanties en een kookruimte en moestuin erbij.” “En dat we dan altijd open kunnen zijn”, vult Vreugdenhil aan. “Het sociale aspect van school is zó belangrijk. Nu hebben we in de zomervakantie twee weken een programma voor kinderen. We zouden het mooi vinden als we kinderen in die periode ruimte kunnen opvangen.”

De schooldirecteur roept beleidsmakers op om hun beeld van de school te verbreden: “Durf de school als een geheel te zien. De school is dé plek waar je van alles kan halen. Alleen is het beleid daar niet op ingericht. Ons werkt hangt nu van zoveel verschillende subsidies aan elkaar. Dat maakt het kwetsbaar. Mijn advies is om subsidies en giften structureel te maken, zodat we in ons naschoolse aanbod kunnen blijven voorzien. Denk aan sport, theater muziekles etc. Eigenlijk zie ik de school als een soort mini-samenleving! Mini-samenleving: De Regenboog!”