“In de Zuidkamer in Geleen-Zuid mag iedereen gewoon binnenlopen”

Gemeente Sittard-Geleen en woningcorporatie ZOWonen besloten in Geleen-Zuid niet alleen in renovatie van de flats te investeren, maar óók in het leefklimaat. Dat leidde tot een breed gedragen ambitieplan én de Zuidkamer: een plek in het hart van de wijk, waar inwoners en professionals van allerlei organisaties elkaar vinden en helpen. Community manager Bart Temme: “De Zuidkamer is een smeltkroes van iedereen die de wijk veiliger, leefbaarder en dus gezonder wil maken.”

Gezondheid is méér dan zorg. Leefomgeving en leefstijl zijn minstens zo belangrijk. De regio Zuid-Limburg is zich daar zeer van bewust. Domeinoverstijgend samenwerken en preventie worden daar al jaren in praktijk gebracht. Bekende voorbeelden zijn het Pact van Terworm, de Mijnstreek Coalitie en het programma Trendbreuk. Behalve zorg, doen ook welzijn, gemeenten, woningcorporaties, zorgverzekeraars, onderwijs en burgerinitiatieven mee. Die integrale en samenhangende aanpak is hard nodig om de zorg en ondersteuning nu en in de toekomst betaalbaar te houden. Want de praktijk laat zien dat de oplossing vaak buiten het reguliere zorgdomein ligt. Of zoals Bart het zegt: “In Zuid-Limburg beseffen we dat we een behoorlijke uitdaging hebben op het gebied van gezondheid en vitaliteit. En dat het beter is om die uitdaging samen op te pakken.” De Zuidkamer in Geleen-Zuid past naadloos in dit plaatje.

Gewoon binnenlopen

De Zuidkamer ligt in het hart van Geleen-Zuid, in winkelcentrum Zuidhof. “Het is een plek waar professionals en inwoners elkaar treffen”, vertelt Bart. “Of ze nu een vraag hebben over de woningbouw, het opknappen van de flats, de inrichting van de openbare ruimte of over het aanvragen van een DigiD, een uitkering of de energietoeslag, inwoners kunnen in de Zuidkamer terecht. Ook voor een kop koffie en een praatje trouwens. Iedereen mag gewoon binnenlopen. De Zuidkamer is zo ingericht dat het ook uitnodigt om dat te doen.” Op het vloerkleed staat bijvoorbeeld de plattegrond van de wijk geprint. “Alleen dat geeft al de leukste gesprekken.”

Veiliger, leefbaarder en gezonder

Bart noemt de Zuidkamer een smeltkroes van iedereen die de wijk veiliger, leefbaarder en dus gezonder wil maken. “Alle organisaties die in de wijk actief zijn, runnen de Zuidkamer samen. We hebben met elkaar afgesproken dat ieder een of meerdere dagdelen per week aanwezig is. En dan ook de vragen van inwoners beantwoordt. Het Sociale Plein van Partners in Welzijn is er bijvoorbeeld op maandag en donderdag, woningcorporatie ZOWonen op woensdag, het lokale Laagland Theater is er op dinsdag, ga zo maar door. Daarmee is het een laagdrempelige plek waar inwoners met een concrete vraag meteen geholpen worden. Inwoners kunnen hier leren van professionals en andersom.”

Méér dan stenen vernieuwen

De professionals vinden ook elkaar, vervolgt Bart. “Samen krijgen ze signalen van bewoners, er ontstaat verbinding. Ze weten wat er écht speelt.” Initiatiefnemers van de Zuidkamer zijn woningcorporatie ZOWonen en de gemeente Sittard-Geleen. “ZOWonen had een enorme renovatie en vernieuwing van de wijk op de planning staan. Er worden meerdere flats gesloopt en een aantal gerenoveerd. Toen stelde de corporatie zichzelf de vraag of ze simpelweg de stenen wilde vernieuwen of dat ze meer kon doen. Of ze een breed sociaal programma kon opbouwen waarin stenen een middel zijn. Daar had de gemeente wel oren naar. En gaandeweg sloten steeds meer partijen zich aan. Zo is de investering van de woningcorporatie een accelerator voor heel veel ontwikkelingen geworden.” Met andere woorden: investeren in een gezonde woonomgeving is investeren in gezondheid.

Muziekworkshops en informatiesessies

Hoe ziet een gemiddelde dag in de Zuidkamer eruit? “Dat is niet te zeggen”, lacht Bart. “De ene dag is het ontzettend druk met zelfs een avondprogramma. Op andere dagen kun je rustig je e-mail wegwerken en loopt er slechts af en toe iemand binnen.” Hij geeft een aantal voorbeelden van vragen en activiteiten. “Het waterschap gaat in de wijk een oude beek ‘ontkluizen’, weer boven de grond halen. En gebruikt de Zuidkamer om daarover met bewoners in contact te komen. Hoe de beek moet gaan lopen bijvoorbeeld. Het lokale theater organiseert muziekworkshops voor kinderen uit de hoogbouwflats die op de slooplijst staan. Er zijn informatiesessies voor bewoners van flats die gerenoveerd worden. Het Platform Allochtonen Geleen Breed organiseert gesprekken en activiteiten voor statushouders en vluchtelingen. En tussendoor helpen we inwoners die bijvoorbeeld hulp nodig hebben bij het lezen van een brief of een aanvraag bij een officiële instantie.”

Luisteren naar inwoners

Of de professionals drinken even een kopje koffie met een inwoner. “Zo kwam ik laatst met een mevrouw in gesprek”, vertelt Bart. “Na het tweede kopje koffie bleek dat ze eenzaam was. Ik heb toen gevraagd of ik dat mocht delen met mijn collega’s, want we zoeken altijd vrijwilligers. Dat mocht. Binnen een dag had ze 3 berichtjes en 3 afspraken met mensen die ze nog niet kende. Ze was zo blij.” Bart ook, want voorkomen is beter dan genezen. Eenzaamheid kan tot allerlei problemen leiden. Van minder bewegen en stress tot psychische problemen en overgewicht. Daarom is het heel belangrijk, aldus Bart, dat de Zuidkamer geen loket is dat met een aantal vaste scenario’s werkt. “Er wordt geluisterd naar een inwoner. En soms is dat al voldoende.”

Korte lijntjes met de zorg

Natuurlijk zijn ook de lijntjes met de zorg kort. Bart: “Dat gaat via het gebiedsteam, waarin woningcorporatie, welzijn, gemeente, thuiszorg en wijkverpleging vertegenwoordigd zijn. Dit partnerschap kan vlug opschalen en de juiste zorg en ondersteuning bieden. Zo ook bij de oudere mevrouw waar onze woonconsulent laatst op huisbezoek was. De woonconsulent trof haar aan in een ongezonde leefsituatie. Mevrouw bleek al tijden niet meer buiten te komen. Gelukkig stond ze wel open voor zorg en ondersteuning. Inmiddels zien we haar weer wat vaker op straat en in de winkels. Vanuit de Zuidkamer onderhouden we nu contact met haar.”

Direct schakelen in de WhatsAppgroep

Kunnen de professionals van al die verschillende organisaties allemaal de vragen van inwoners beantwoorden? “Dat is iets waar ik heel trots op ben”, zegt Bart. “Alle professionals in de Zuidkamer hebben inmiddels een aardige basiskennis, waarmee ze de meeste vragen kunnen beantwoorden. En hebben ze het antwoord niet, dan wordt de vraag meteen gedeeld in de WhatsAppgroep. Daar zitten alle partijen in. Er wordt direct geschakeld. Bijvoorbeeld: ‘deze meneer of mevrouw heeft deze vraag, boa wil jij reageren?’ of ‘ZOWonen, willen jullie reageren?’. En dan krijgt de inwoner binnen 24 uur reactie. Dat waarderen bewoners heel erg.”

Bewoners belangrijkste partner

De Zuidkamer is onderdeel van het ambitieplan ‘Luuj make Gelaen-Zuid’, dat Bart heeft geschreven. “Mijn rol van community manager is relaties smeden, helpen om een plan van de grond te tillen. In het ambitiedocument staan duidelijke doelstellingen. Het is het focuspunt voor de komende 10 jaar.” Ook dat is typisch voor Zuid-Limburg: “Iedereen weet dat dit soort veranderingen tijd nodig hebben. Die tijd nemen we.” Daarbij zet Bart 2 ‘trucs’ in. “De eerste is alle partijen bewustmaken dat ze niet organisatiegericht, maar wijkgericht moeten denken. Want ze hebben allemaal hetzelfde doel, namelijk de wijk veiliger en gezonder maken. Dan maakt het dus niet uit van welke organisatie je bent.” De tweede truc is het besef dat de allerbelangrijkste partner van al die organisaties de bewoners zijn. “Ze moeten het dus samen met de bewoners doen. Daarin heeft de Zuidkamer een centrale rol.”

Hotel Wagenaarzicht

En hoe zorg je dat ook managers en bestuurders van de organisaties die in Geleen-Zuid actief zijn verbinding met de wijk voelen? Ook daar heeft de wijk iets leuks voor bedacht: Hotel Wagenaarzicht. “De Wagenaar is een van de flats die op de slooplijst staan”, vertelt Bart. “Het is zo’n typische jaren ’70 hoogbouwflat. Het Sociale Plein begeleidt de mensen die daar nu wonen naar hun nieuwe woonplek. Samen hebben ze een van de woningen omgebouwd tot een hotelkamer. Met beperkte middelen, met spullen van de kringloop, maar het ziet er ontzettend hip uit.” Hotel Wagenaarzicht is bedoeld voor alle mensen die op bestuurlijk of managementniveau een rol spelen in Geleen-Zuid. “In Hotel Wagenaarzicht kunnen ze slapen, de buren ontmoeten, boodschapjes doen bij de lokale supermarkt”, vervolgt Bart. “Ze krijgen een fiets met een route door de wijk. Aan de muur hangen herinneringen uit het verleden van de wijk. En via de receptie krijgen ze berichtjes over de wijk.”

Ook dit past weer goed bij de Zuidkamer. “Wij willen voorkomen dat organisaties vanuit hun kantoren over de wijk regeren. Dan helpt het als managers en bestuurders van de betrokken organisaties een goed beeld van de hele opgave hebben. En zien dat alles met elkaar samenhangt. Dat ze begrijpen dat we tussen de bewoners moeten zitten. Zodat we plannen kunnen maken die ertoe doen.”