Inwonerparticipatie goed geregeld in Drenthe

Toke Slaman is kwartiermaker inwonerparticipatie bij Zorgbelang Drenthe. Haar taak is om inwonerparticipatie in de zorg vorm te geven. De kern van haar werk is het regioplan voor Drenthe. Ze zorgt ervoor dat inwoners meedoen bij de planvorming. “Ik wil zorgaanbieders, gemeenten, zorgverzekeraars en andere partijen inspireren om inwoners actief te betrekken bij elke stap van de planvorming."

Inwonerparticipatie is volgens Slaman een kunst en een wetenschap tegelijk. “Als kind heb ik vijf jaar in Congo gewoond. Een centraal uitgangspunt in de Ubuntu-filosofie is ‘ik ben omdat wij zijn’. Dat gaat over de kracht van gemeenschap. Zo wil ik ook werken. Professionals, cliënten, patiënten, inwoners, het zijn allemaal mensen.”

“We zijn begonnen vanuit de praktijk en vanuit een lerende houding. Na mijn start in de zomer van 2023 dook ik in de literatuur over inwonerparticipatie in regionale samenwerkingen om goed voorbereid te zijn. Inwonerparticipatie op zich is niet nieuw. Maar de regionale setting en de veelheid van betrokken organisaties maakt het bijzonder.”

Denken vanuit breed perspectief

Slaman zocht in haar netwerk inwoners voor schrijfteams gericht op de zes belangrijkste thema’s uit het regiobeeld: leefstijl, mentale gezondheid, vitaal ouder worden, kwetsbare inwoners, arbeidsmarkt en zorgtransitie. Een belangrijk criterium om kandidaten te vragen, was of de kwartiermaker hen in staat achtte om vanuit een breder perspectief hun inbreng te doen in een groep met professionals.

“Deze soft skills waren essentieel in ons selectieproces. We wilden mensen die écht een verschil konden maken. Er was maar weinig tijd om van het regiobeeld naar een regioplan te komen. Daarom wilden we mensen die vanaf de eerste gespreksronde gewend waren om te discussiëren met professionals en niet bang waren om hun mond open te doen.”

Prachtige groep inwoners

Om een evenwichtige discussie te bevorderen zocht en vond Slaman voor elk schrijfteam twee personen. “Het was een prachtige groep van twaalf inwoners; een rijke mix van leden van advies- en cliëntenraden, initiatiefnemers van inwonersinitiatieven en ervaringsdeskundigen. De ervaringsdeskundigen hebben een erkende opleiding gevolgd waardoor ze een brede visie hebben. Elk van de deelnemers bracht een uniek perspectief en waardevolle inzichten mee. Deze diversiteit is cruciaal voor het succes van het programma."

Een belangrijke rol bij de schrijfteams was weggelegd voor de facilitators. De facilitator creëert een veilige omgeving waarin inwoners zich gehoord voelen en hun inbreng gelijkwaardig is aan de inbreng van professionals. “We hebben gefocust op hoe facilitators de gesprekken konden leiden, zodat elke stem werd gehoord en gewaardeerd. Je wilt ook voorkomen dat individuele casussen de overhand krijgen. Hierdoor voelden de inwoners zich echt onderdeel van het proces. Dit alles heeft geleid tot concrete en waardevolle input voor het regioplan."

Inbreng inwoners voegt echt iets toe

De actieve deelname van inwoners voegde echt iets toe, constateert Slaman. Er werd naar hen geluisterd en de andere gesprekspartners namen hun mening serieus. Ze pleit ook voor een vergoeding voor inwoners die zich inzetten bij de inwonerparticipatie. “Ze besteden er veel tijd aan en zetten zich voor 100 procent in. Bij de schrijfteam ging het om drie dagen plus alle voorbereiding.”

De inbreng van de inwoners heeft zowel een inhoudelijke bijdrage aan het regioplan geleverd, als bijgedragen aan het proces van de totstandkoming van het regioplan. De kwartiermaker noemt een paar voorbeelden:

• “Bij het thema ‘mentale gezondheid’ heeft de herstelgedachte een expliciete plek gekregen dankzij de inbreng van ervaringsdeskundigen. De herstelgedachte houdt in dat dat herstel niet zozeer gaat over het oplossen van psychische kwetsbaarheid, maar vooral over hoe hiermee om te gaan in het dagelijkse leven. En wat cliënten daarvoor nodig hebben.
• “Professionals luisteren met grote interesse naar de inbreng van inwoners. Een van de redenen is dat inwoners belangeloos zijn. Dat wil zeggen dat inwoners vrij van organisatiebelangen denken. En dat leidt in gesprekken tot een gelijker speelveld. Bijvoorbeeld bij het thema ‘ouderen’ beseffen professionals dat ze zelf ook ouder worden, of dat ze mensen in hun omgeving kennen die oud zijn. Dit kan de zienswijze van de professional soms veranderen.
• “De inwoners hebben de doorslag gegeven bij de keuze voor de naam Gezonde Marke. Dit is de naam van waaruit gecommuniceerd wordt over de Drentse IZA-beweging. Professionals hadden geen duidelijke voorkeur voor een van de zes voorgestelde namen, maar 80 procent van de inwoners koos voor deze naam.”

Publieksbijeenkomsten

De schrijfteams kwamen elk drie keer bij elkaar in september, oktober en november 2023. De input van de teams werd verwerkt in het concept regioplan. In december volgden drie bijeenkomsten voor een breed publiek op verschillende locaties in Drenthe. Een panel van experts discussieerde over diverse stellingen waarna de bezoekers met elkaar en met de experts in gesprek konden.

“De opkomst was heel breed”, kijkt Slaman terug. “Professionals uit verschillende sectoren, bestuurders, ondernemers, jonge mensen, ouderen; het leverde mooie gesprekken op, deels persoonlijk, deels over ontwikkelingen in sectoren.” De input heeft niets meer veranderd aan het regioplan, vertelt ze, maar heeft wel aandachtspunten opgeleverd voor de concretisering en uitvoering van het regioplan.

‘Inbreng inwoners hoort bij beleidsvorming’

Toke Slaman hoopt dat inwonerparticipatie standaardonderdeel wordt van beleidsvorming. “Het regioplan bevat veel ‘hoog-overdoelen’. In het regioplan staat dat inwoners een rol moeten krijgen om actief deel te nemen en mee te denken. Dat gebeurt nog niet overal. Hoe die betrokkenheid vorm moet krijgen is een uitdaging. Ik zal daar vanuit Zorgbelang op wijzen en suggesties aandragen hoe dat zou kunnen. En vervolgens ook monitoren hoe het gaat.”

Inwonerparticipatie zou volgens Toke Slaman ook een gespreksonderwerp moeten zijn in de governance voor IZA-ontwikkelingen. Dat ligt gevoelig, begrijpt ze, omdat het gevolgen heeft voor belangen en verhoudingen. “Het raakt aan de vraag wie er over ons zorgstelsel gaat” zegt ze. “Zijn dat de financiers, de zorgaanbieders, de overheid? En welke rol moeten inwoners daar dan in krijgen? Dat zijn vragen waarover we met elkaar in gesprek moeten.”

 Wil je meer weten over de inwonerparticipatie in regio Drenthe? Kijk dan op de website van Zorgbelang Drenthe.