Jubilerend Gezond en Gelukkig Den Haag: samen gezondheidsachterstanden inlopen

In 2019 sloegen partijen in zorg en welzijn in Den Haag de handen ineen met een gezamenlijk doel: de gezondheidsverschillen verkleinen en alle Hagenaars gelijke kansen bieden op een goede gezondheid en een gelukkig leven. Vijf jaar later heeft Gezond en Gelukkig Den Haag (GGDH) veel bereikt, constateert Annette de Boer, directeur Publieke Gezondheid van GGD Haaglanden. Partijen weten elkaar beter te vinden en mede dankzij de inzet van ‘de Verbinders’ worden kwetsbare mensen beter bereikt. Tegelijk stelt ze vast dat er nog veel werk te doen valt.

In Gezond en Gelukkig Den Haag werken tal van partijen samen, zoals de gemeente, zorgverzekeraars, zorgaanbieders, welzijnsorganisaties wetenschappelijke instellingen en burgerinitiatieven. De ambitie van deze partijen liegt er niet om: “In 2040 hebben alle Hagenaars gelijke kansen op een goede (positieve) gezondheid. En kwetsbare groepen hebben er 10 gezonde levensjaren bij”, aldus de website van GGDH. Dit moet bereikt worden door het sociaal domein te verbinden met het medisch domein en door vanuit de behoefte van de bewoners aan preventie te werken.

Ziekte voorkomen en gezondheid bevorderen

“Gezond en Gelukkig Den Haag is geen instituut, maar een beweging”, zegt GGD-directeur De Boer. Het is een netwerk van organisaties en mensen die samen de gezondheidsverschillen willen verkleinen. Dat is nodig omdat die verschillen in Den Haag groot zijn. Onze missie is om ziekte te voorkomen en gezondheid te bevorderen. We willen met name kwetsbare inwoners kansen geven om hun potentie op het gebied van geluk en gezondheid te realiseren en iets te maken van hun leven.”

Mensen gezond en gelukkig maken vraagt veel meer dan aandacht voor het medische, aldus De Boer. Het heeft onder meer te maken met de woning, de situatie in de wijk, opleidingsniveau, inkomen en privéomstandigheden, zoals gezin en relatie. Daarom is het belangrijk dat GGDH een brede scope heeft en dat veel partijen betrokken zijn. Het netwerk gaat uit van het concept van positieve gezondheid.

Voorbeelden delen en oplossingen bedenken

De GGDH-partners komen onder meer samen aan de ‘preventietafel’ waarvan De Boer voorzitter is. “We delen voorbeelden uit de wijk en bedenken oplossingen. Elke bijeenkomst heeft een thema. Belangrijke thema’s zijn de wijkpreventieaanpak, gezond opgroeien, samenwerking medisch en sociaal domein en leefstijl als medicijn. Het mooie is dat partijen vaak zelf een vervolg geven aan de bijeenkomsten door naderhand verder te praten en vervolgacties te bedenken.”

Als voorbeeld noemt De Boer groepsconsulten voor mensen met prediabetes en obesitas, een initiatief van huisarts Loïse Jacz. Het gezamenlijk consult met 10 à 15 mensen duurt 1,5 tot 2 uur en vindt plaats in een buurthuis of moskee, in de vertrouwde omgeving van de deelnemers. Naast de huisarts zijn verschillende professionals aanwezig: ggz-medewerker, fysiotherapeut, diëtist, apotheker, buurtsportcoach, etc. Het team aanwezige professionals wordt afgestemd op de problematiek.

Beginnen bij de vraag van inwoners

Een van de uitgangspunten van GGDH is de community-upbenadering. “Alles begint bij de vraag wat de inwoners nodig hebben”, legt De Boer uit. “Wij kunnen van alles bedenken, maar het gaat om hún vraag. We zien te vaak dat goedbedoelde initiatieven de plank misslaan omdat ze niet aansluiten bij de wereld van de mensen om wie het gaat. Bijvoorbeeld omdat zij andere prioriteiten hebben. Als jouw grootste zorg is hoe je je kinderen te eten kan geven, ben je niet bezig met hoe je aan je eigen gezondheid kan werken.”

Verbinders dichten gat tussen inwoners, informele zorg en formele zorg

De zogeheten ‘Verbinders’ spelen een belangrijke rol om de stem van de inwoners te horen. In de wijk Moerwijk is een team van drie Verbinders actief: een psychotherapeut, een verpleegkundige en een opbouwwerker. Omar van Ommeren is de psychotherapeut van het team. “Wij werken als bemiddelaar tussen de inwoners, het informele netwerk en het formele netwerk”, legt hij uit. “Tussen die drie actoren bestaat een gat; dat proberen wij te dichten.”

Passende ondersteuning bieden

De Verbinders gaan in gesprek met inwoners en bieden hulp en ondersteuning aan als mensen die nodig hebben. Dat kan gaan van het regelen van boodschappen of zorgen dat de kinderen naar school komen tot interventies bij huiselijk geweld of psychologische problemen. “Veel zaken kan ik samen met de collega-Verbinders oplossen”, zegt Van Ommeren. “Bij complexere problemen kunnen we terugvallen op ons netwerk van organisaties en mensen die aan GGDH verbonden zijn.”

Als voorbeeld noemt hij een situatie met een verward persoon. “Dankzij onze afspraken tussen de gemeente, GGD en ggz kon dit snel worden opgeschaald en in het veiligheidshuis besproken. Ook kon er snel geschakeld worden om de veiligheid van alle betrokkenen te garanderen, zoals een tijdelijke logeerwoning en de wijkagent die wat vaker op het adres polshoogte gaat nemen. Hierdoor merk je dat alle partijen vanuit hun kracht kunnen werken.”

Soms komen de Verbinders bij individuele situaties problemen tegen die een bredere oplossing vragen. Van Ommeren: “Ik kwam bij een gezin in een vochtige woning met schimmel. Toen ik informeerde bij de buren, bleken die hetzelfde probleem te hebben. Dan is het iets wat we moeten aankaarten bij de verhuurder.”

Vertrouwen winnen

Om de rol van Verbinder goed te kunnen spelen, moest eerst het vertrouwen van de inwoners van Moerwijk gewonnen worden. “Je komt binnen als nieuw gezicht”, vertelt Van Ommeren. “Dan komen mensen niet meteen hun hart bij je luchten. Je moet jezelf laten zien. Op het schoolplein, in buurtkamers, bij evenementen in de wijk en bij instellingen waar inwoners komen. Je maakt een praatje, drinkt een keer koffie, en als je oprechte interesse laat zien, durven mensen zich na drie of vier ontmoetingen te openen.”

Regie bij de inwoner

Als een inwoner met vragen komt, kijken de Verbinders samen met die inwoner wat het beste antwoord is. “We bekijken wat die persoon als eerste nodig heeft”, zegt Van Ommeren. “Zelf heb ik vaak wel ideeën voor een oplossingsrichting, maar we willen de regie zoveel mogelijk bij de inwoner zelf laten. Soms blijkt er achter de vraag veel meer schuil te gaan, zoals schulden door de toeslagenaffaire, verslaving of relatieproblemen. Samen denken we na over een pad om problemen op te lossen.”

De Verbinders zijn ruim 2,5 jaar actief in Moerwijk. Van Ommeren hoopt dat hun werk structureel een plek krijgt in het aanbod voor inwoners van de wijk. “We zien dat het effect heeft. Inwoners worden op de juiste manier geholpen en leren zichzelf helpen. Dat wordt onderschreven door onderzoek van Promovenda Roos van Lammeren vanuit de Health Campus Den Haag. Zij doet actieonderzoek waarbij er constant reflectie- en terugkoppelmomenten zijn met het team. Andere wijken vragen inmiddels ook om Verbinders.”

Zorgkloof blijvend op de agenda

“Onder Gezond en Gelukkig Den Haag hangen veel initiatieven die het weefsel van de samenleving versterken”, zegt Annette de Boer. “Het verkleinen van gezondheidsachterstanden vraagt een lange adem en actie op veel terreinen. In Moerwijk zien we dat de aanpak van Gezond en Gelukkig Den Haag werkt. Het netwerk staat en blijft. We zijn niet afhankelijk van een stapeling van subsidies en worden gedragen door het enthousiasme en het geloof van de deelnemende partijen. Het bestrijden van de zorgkloof staat blijvend op de agenda.”