Meer samenwerking in de wijk op basis van data

Data zijn waardevol, vooral als het tot kennis, gesprek en verandering leidt. Dat is precies wat ‘Van Wijkdata naar Wij(k)doen’ doet. De werkwijze combineert kwantitatieve data met een kwalitatieve duiding. Anna Kersten, docent en onderzoeker bij de afdeling Public Health van UMC Utrecht, en Dominique van der Vlist en Noortje de Haan van Bits of Care lichten de werkwijze en het bijbehorende dashboard toe. “Professionals vinden de verbinding die ontstaat mooi.”

In 2017 klopten 2 managers uit de eerste lijn bij ons aan”, vertelt Anna. “Hun professionals werden vaak uitgenodigd voor overleggen over data, door verschillende partijen in de wijk. Dat wilden ze liever geïntegreerd doen, dus méér samenwerking in de wijk én data bij elkaar brengen. Samen met de managers en de gemeente hebben we dat opgepakt.” Het was een kwestie van doen en uitproberen, aldus Anna. “Zo ontstond een mooie werkwijze, die alle 10 wijken in Utrecht nu 2 à 3 keer doorlopen hebben.” Gaandeweg werd de werkwijze steeds verder geprofessionaliseerd. Met steeds als doel de samenwerking tussen professionals in de eerste lijn, het sociale domein en de gemeente op basis van data bevorderen.

Stap 1: de voorbereiding

Anna legt uit hoe de werkwijze eruitziet. “Stap 1 is de voorbereiding. Dan kijkt een klein clubje wat er speelt in een wijk én wat er al gedaan wordt. Want het is belangrijk goed aan te sluiten bij wat er is.” In deze voorbereidingsgroep zijn in ieder geval het sociaal domein, de eerste lijn en de gemeente vertegenwoordigd. En afhankelijk van de wijk kan daar nog iemand van welzijn of sport bijkomen. Samen bereiden ze stap 2 voor, de Wijkdata-sessie. Daar hoort ook het verzamelen van data bij. “Ons uitgangspunt was de Community Health Assessment uit Amerika. Aangevuld met wat bij ons voorhanden is. Dat kunnen openbare data zijn én data van de organisaties uit de wijk.” Anna benoemt dat organisaties het aanleveren en delen van hun data in het begin wel spannend vinden. “Ook al is het op populatieniveau. Daar moet je alert op zijn. Je moet het goed begeleiden.”

Stap 2: de Wijkdata-sessie

Als er voldoende data zijn, is het tijd voor de Wijkdata-sessie. “Daarvoor wordt breed uitgenodigd: alle professionals uit de wijk, bewonersorganisaties én individuele inwoners”, vervolgt Anna. De data uit de verschillende domeinen en bronnen is de basis voor een gesprek: van medicatiegegevens en buurtteamgebruik tot Wmo-gegevens en eenzaamheidscijfers, en nog veel meer. De deelnemers geven er duiding aan. “Dus welke verhalen hebben de deelnemers bij de data? Herkennen ze het beeld dat de data geven of niet?” Alle ervaringen en opmerkingen van de deelnemers worden genotuleerd. Want dit is input voor de Wij(k)doen-sessie.

Stap 3: de Wij(k)doen-sessie

Ook aan de Wij(k)doen-sessie gaat weer voorbereiding vooraf. Er worden ‘persona’s’ gedefinieerd, dat zijn fictieve personen die model staan voor de verschillende doelgroepen in een wijk. Anna: “Daarvoor combineren we de data met de kwalitatieve duiding uit de Wijkdata-sessie. Professionals vinden het best moeilijk om op wijkpopulatieniveau te denken. Ze zijn gewend aan casuïstiek. De persona’s maken het herkenbaar. Tijdens de Wij(k)doen-sessie kijken de deelnemers samen wat er speelt bij de persona’s en wat er voor hen georganiseerd wordt in de wijk. Is dat voldoende? Loopt het goed? Kunnen ze het verbeteren? Daar komen afspraken uit voort, waar de professionals vervolgens mee aan de slag gaan.”

Elkaar leren kennen

De professionals zijn enthousiast over de werkwijze. “Ze vinden vooral de verbinding die ontstaat mooi”, vertelt Anna. “Zeker in wijken waar de samenwerking nog niet echt vorm heeft gekregen, zijn professionals blij dat ze elkaar en elkaars aanbod via de Wijkdata- en de Wij(k)doen-sessies leren kennen. In wijken waar al een samenwerkingsstructuur bestaat, benutten de professionals de sessies bijvoorbeeld voor de invulling van hun jaarplannen.”

Themalunches en interventies tegen eenzaamheid

Concrete voorbeelden heeft Anna ook. “In één wijk hebben de professionals samen de belangrijkste thema’s gekozen en organiseren ze daar nu themalunches over. In een wijk waar de eenzaamheidscijfers waren toegenomen, hebben de professionals de eenzaamheid bij verschillende doelgroepen geduid en daar interventies op ingezet.”

Interactiever met data omgaan

Data spelen een belangrijke rol in ‘Van Wijkdata naar Wij(k)doen’. In de eerste Wijkdata-sessies deelden de organisaties hun data nog via powerpoints. “Maar dat kostte veel tijd, het was veel handmatig werk”, vertelt Anna. “We wilden dat graag meer automatiseren. Om vervolgens ook interactiever met de data te kunnen omgaan. Zo kwamen we bij Noortje en Dominique van Bits of Care terecht.” Met subsidie van de voucherregeling van het ZonMw-programma Juiste Zorg Op de Juiste Plek bouwde Bits of Care een dashboard. “Anna had al veel werk verricht”, zegt Dominique. “En veel data bij elkaar gebracht. Al die data hebben wij aangevuld met openbaar beschikbare data, zoals inwonersaantallen en de gezondheidsmonitor.” Ook automatiseerden Dominique en Noortje het proces, zodat het dashboard elk jaar makkelijk aangevuld kan worden.

Trends zien

Het resultaat is een gebruiksvriendelijk en intuïtief dashboard, met de mogelijkheid tot visualisaties op wijk- en subwijkniveau. “Er zit bijvoorbeeld een temporale optie in”, zegt Noortje. “Zodat je trends kunt zien. Dat de eenzaamheid af- of toeneemt of dat er meer of minder kwetsbare ouderen zijn, dat soort dingen. Daar kun je dan met professionals over in gesprek gaan. Of ze het herkennen en of ze er een reden voor weten.”

Wijken vergelijken

Een andere veelgebruikte optie is de vergelijking tussen wijken. Noortje: “Dat kwam al heel snel als wens naar voren. Binnen een gemeente is het gebruikelijk om een wijk te vergelijken met een gemiddelde, in dit geval van Utrecht. Maar dat voegt niet zoveel toe. Je maakt daarmee bijvoorbeeld aantoonbaar dat een wijk op bepaalde thema’s nog veel te doen heeft, maar dat weten professionals doorgaans wel. Met het dashboard kunnen professionals per thema, bijvoorbeeld kwetsbare ouderen, op zoek naar vergelijkbare wijken. En vervolgens ervaringen uitwisselen met professionals daar en van elkaar leren.”

Gemeente actieve partner

Het initiatief voor ‘Van Wijkdata naar Wij(k)doen’ kwam van de eerste lijn. Inmiddels is de gemeente een hele actieve partner. “Er is ook een samenwerkingsovereenkomst getekend”, vertelt Anna. “Utrecht gaat hiermee door en de gemeente neemt het beheer van het dashboard over. De gedachte is dat verbinding tussen professionals gaat leiden tot het voorkomen en verplaatsen van zorg. Zodat bijvoorbeeld sociale vragen niet meer bij de huisarts terechtkomen, maar direct bij het sociaal wijkteam.”

Wil jij ook hiermee aan de slag?

Anna, Dominique en Noortje benadrukken dat de werkwijze en het dashboard óók interessant kunnen zijn voor andere gemeenten. “Heel veel mensen zijn met dit soort vraagstukken bezig, dat zien we aan de projecten waarbij wij betrokken zijn”, zegt Noortje. “De werkwijze en het dashboard van ‘Van Wijkdata naar Wij(k)doen’ zijn ook op andere plekken heel goed te gebruiken”, voegt Dominique toe. “We hebben iets moois gemaakt waar anderen iets aan kunnen hebben”, besluit Anna. “En wij dragen graag bij aan het verspreiden van die kennis. Dus wil jij ook hiermee aan de slag? Neem dan vooral contact met ons op, we denken graag mee.”

Meer informatie over het dashboard vind je op bitsofcare.com. Kijk voor meer informatie over het ZonMw-programma Juiste Zorg op de Juiste Plek op zonmw.nl.