MUMC+: Impact maken om gezondheidsverschillen te verkleinen

Het bestuur van het Maastricht UMC+ wil meer doen dan wetenschappelijk onderzoek. Het bestuur ziet het als een opdracht aan de wetenschap om ervoor te zorgen dat de resultaten van dat onderzoek worden gebruikt om de gezondheid van mensen te verbeteren. Daarom heeft het MUMC+ 1,4 miljoen euro vrijgemaakt om veelbelovende projecten een extra impuls te geven. Zodat het project een ‘traject’ wordt dat blijvend bijdraagt aan het terugdringen van gezondheidsachterstanden in Zuid-Limburg, een regio waar de uitdagingen groot zijn. Bestuurder Stef Kremers geeft uitleg.

Kremers is behalve bestuurder van MUMC+ ook hoogleraar gezondheidsbevordering. In die hoedanigheid heeft hij de afgelopen jaren veel onderzoeksprojecten zien langskomen op het gebied van preventie en gezond leven. “Vaak gaat het om promotieonderzoek”, zegt hij. “Een onderzoeker krijgt subsidie, bijvoorbeeld van ZonMw, en een promovendus gaat vier jaar aan de slag. Na vier jaar is er een proefschrift en een feestje, en vervolgens verdwijnt het proefschrift in de kast en eindigt het project omdat er geen geld en capaciteit is om het voort te zetten en te borgen. Terwijl vaak uit dat onderzoek is gebleken dat een interventie werkt en het verdient om een vervolg te krijgen!”

Stef Kremers
© MUMC+, Stef Kremers

Langlopende trajecten

Het bestuur besloot 1,4 miljoen euro beschikbaar te stellen om veertien projecten verder te brengen onder de noemer ‘Next Step’. Elk project krijgt 100.000 euro en twee jaar de tijd om vaste voet aan de grond te krijgen, zodat het na die twee jaar voldoende dynamiek, bestuurlijke borging en continuïteit heeft om door te gaan. “De term ‘project’ impliceert dat het tijdelijk is”, zegt Kremers. “Ik spreek liever over een ‘traject’. Wij willen van projecten langlopende trajecten maken.”

Bewegen

Het MUMC+ kijkt breder dan het zorgveld en zoekt samenwerking met andere domeinen. Een voorbeeld van zo’n traject is Superfit, begonnen als promotieonderzoek naar hoe je al bij de kinderopvang kinderen en hun ouders kunt helpen om gezond op te groeien. Uit het onderzoek kwamen drie belangrijke elementen naar voren, vertelt Kremers. Ten eerste moet de fysieke omgeving uitnodigen tot bewegen en gezond gedrag. “Kinderen worden opgevoed met het idee dat ze moeten zitten om te luisteren. Vanuit gezondheid gezien is dat raar. Dat kan ook anders.”

Water drinken

Een tweede element is water. “Water is lekker. Ons wordt wijsgemaakt dat iets pas lekker is als het zoet is. Maar je kunt jonge kinderen heel goed water leren drinken, iets dat natuurlijk veel gezonder is. In het traject hoorden we soms dat de kinderopvang huiverig was voor geknoei als kinderen zelf water mogen pakken. Maar een beetje water kun je zo opdweilen. En het bleek dat zelfs hele jonge kinderen prima een beker water kunnen tappen, zonder geknoei, en dat ze dat juist leuk vinden.”

Kind met glas water
© PureBudget

Radijsjes

Tot slot is voorbeeldgedrag essentieel. “Als je wilt dat kinderen smaken leren waarderen, bijvoorbeeld van een radijsje, moet je als pedagogisch medewerker niet zelf een boterham met hagelslag eten. We weten dat kinderen moeten leren om dingen lekker te vinden. Dat kun je bereiken door ze gezond eten herhaaldelijk aan te bieden. En ook door in verhalende zin te vertellen over gezond eten en gezond leven.”

‘Water is voor de hond’

Met deze bevindingen uit het promotieonderzoek wist het MUMC+ een organisatie met ongeveer vijftig kinderdagverblijven te interesseren. “Kijk, dan kun je echt impact maken”, zegt Kremers enthousiast. Niet dat het allemaal vanzelf ging, vertelt hij. Zo was er bij sommige ouders weerstand om hun kinderen water te laten drinken. “Water is voor honden, hoorden we. Maar daar lieten we ons niet door uit het veld slaan. Zoiets heeft tijd nodig. Het wordt pas echt leuk als kinderen thuis ook om water gaan vragen in plaats van om cola of ranja.”

Cruciale trekkers

De trekkers van de veertien trajecten komen geregeld bij elkaar om ervaringen uit te wisselen en knelpunten te bespreken. “Soms krabbelen partners terug als blijkt dat we van hen ook een investering verwachten, in tijd of in geld. Dan proberen we hen toch te overtuigen van de verantwoordelijkheid die ze hebben om van preventie een succes te maken.”

“Cruciaal voor een traject is dat er een trekker is. Met gedeelde verantwoordelijkheid loop je het risico dat niemand zich primair verantwoordelijk voelt en een traject verzandt. We hebben iedereen nodig en moeten elkaar kunnen aanspreken.”

Kraan dichtdraaien

‘Iedereen nodig’ geldt wat Kremers betreft voor deelnemers aan een traject, maar ook voor de samenleving als geheel. “Soms zeg ik dat, als we niet oppassen, preventie het ‘dweilen met de kraan open’ is. Het belang van onze trajecten is namelijk een stuk minder groot als we niet tegelijkertijd de kraan dichtdraaien.”

Zoals in een kinderdagverblijf de omgeving moet uitnodigen tot bewegen, zo zou dat buiten ook moeten zijn. Dat moet dan wel veilig kunnen en er moet ruimte voor zijn. Ook voor overheden en supermarkten ligt er een taak. Ongezond eten kan ontmoedigd worden door het anders aan te bieden en gezond eten zou met belastingmaatregelen goedkoper gemaakt kunnen worden.

Zonder steun verder

Next Step heeft een looptijd van twee jaar en loopt tot november 2024. “Dan hopen we dat alle trajecten zonder onze steun verder kunnen gaan”, zegt Kremers. “Alle trajecten hebben aan de voorkant moeten beargumenteren hoe ze die borging gaan bewerkstelligen. Ik heb goede hoop dat dat voor veel trajecten gaat lukken. Als sommige trajecten tegen die tijd nog een klein zetje nodig hebben, dan laten we ze overigens niet zitten. Het zou zonde zijn als je er bijna bent en het dan laat lopen.”

Lees hier meer over de Next Step-trajecten

Partner in Balans: (meer) maatwerk voor behoud van mentale gezondheid van mantelzorgers

Het is van groot belang om de veerkracht van naasten van mensen met dementie preventief te vergroten en op deze manier overbelasting in een later stadium van het zorgproces te voorkomen. De eHealth interventie ‘Partner in Balans’ (PiB) richt zich op het aanleren van zelfmanagementvaardigheden en het behouden van een gezonde balans in het dagelijks leven.

PiB combineert persoonlijke begeleiding door een coach (bijvoorbeeld een casemanager dementie) met thematische modules in een online omgeving. In het traject worden de succes- en belemmerende factoren van PiB in kaart gebracht om de interventie hierop aan te passen en vervolgens te evalueren. Dit kan de implementatie versnellen en de kans op duurzame borging vergroten.

Gezonde voeding voor kwetsbare groepen

Dit traject omvat drie interventies die zich richten op het bevorderen van gezonde voeding bij kwetsbare groepen:

  • Het lesprogramma Krachtvoer voor vmbo- leerlingen (krachtvoer.nu),
  • De cursus Goedkoop Gezonde Voeding voor volwassenen met een kleine beurs (goedkoopgezondevoeding.nl)
  • De kookcursus Zin in Koken voor volwassenen met een lage sociaaleconomische status en hun gezinnen (zininkoken.nl).

Dankzij The Next Step kunnen mensen betaald worden voor onder meer de implementatie en opschaling van de interventies.

The next step voor SuperFIT: opschalen naar de regio

SuperFIT is een aanpak gericht op bevordering van een gezonde leefstijl bij jonge kinderen (2-4 jaar). Deze preventieaanpak richt zich op de kinderopvang en thuis.

De hoofddoelen van SuperFIT zijn:

  • verminderen van zitten en simuleren van beweging;
  • bevorderen van gezonde voeding; en
  • creĂ«ren van een gezonde sociale, fysieke en beleidsomgeving.

SuperFIT bestaat uit verschillende interventieonderdelen, zoals training en coaching van pedagogisch medewerkers, aanpassen van het gezondheidsbeleid in de kinderopvang en het stimuleren van een gezonde leefstijl bij gezinnen.

‘Zorg die werkt': ziekenhuisbrede implementatie van arbeidsgerichte zorg in het MUMC+

Dit traject richt zich op het ondersteunen van mensen met een (chronische) ziekte in hun wens om aan het werk te blijven. Het doel is patiënten te ondersteunen in gezonde en duurzame arbeidsparticipatie.

Sinds 2020 heeft het MUMC+ een interventie (zorgmodule en implementatieplan) om arbeidsgerichte zorg in het MUMC+ breed te integreren in de bestaande zorg. Om deze interventie ziekenhuisbreed te implementeren zijn diverse stappen nodig die onderdeel zijn van The Next Step, zoals het bekendmaken van de interventie en training van medewerkers. Ook worden oplossingen gezocht voor financiering van de participatiepoli en het multidisciplinair overleg.

Verbetering van hersengezondheid in Zuid-Limburg: ‘We zijn zelf het medicijn’

Een gezonde leefstijl verlaagt het risico op dementie. Maar slechts 50% van de mensen is zich hiervan bewust. Vooral kwetsbare groepen, waaronder mensen met lage sociaaleconomische status, migratieachtergrond en taalbarriĂšre, worden niet goed bereikt door publiekscampagnes.

In dit traject wordt een  boostercampagne in Zuid- Limburg uitgerold om naast de algehele bevolking (universele preventie) juist deze kwetsbare groepen te bereiken en te betrekken (selectieve preventie). De ervaringen en bevindingen van de oorspronkelijke en deze boostercampagne vormen de basis voor een leidraad voor andere GGD’s en inspiratie voor vergelijkbare public-healthinitiatieven in de Euregio.

Implementatie Gezonde Basisschool van de Toekomst

De Gezonde Basisschool van de Toekomst (GBT) is een interventie die bestaat uit een dagelijks gezonde schoollunch, en dagelijks 60 minuten extra spelen beweegaanbod. De ontwikkeling van GBT heeft een vlucht genomen en steeds meer scholen sluiten zich aan. Een knelpunt is echter het logistieke proces achter het aanbieden van de schoollunch.

Het is belangrijk om het implementatieproces achter de lunchvoorziening zo efficiënt mogelijk te maken. Met een bijdrage vanuit het MUMC+ is een projectteam opgericht om de regionale implementatie van de GBT te bevorderen. Dit team werkt aan het efficiënter maken van het logistieke proces rondom de lunches op school.

Gezondheidsbevordering en preventie van ziekte: MUMC+ Vitaliteitsloket

Vanuit verschillende disciplines bestaat de wens voor het opzetten van een structuur voor vitaliteitsbevordering in het algemeen en leefstijlverbetering in het bijzonder. Met als doel preventie van (nieuw) ziekte, het creëren van gezonde levensjaren en gezonder oud worden. Het doel van de aanvraag is de implementatie van een vitaliteitsloket om voor iedere patiënt in het MUMC+ niet alleen een curatief behandelplan te maken, maar ook een plan voor bevordering van vitaliteit.

Dit is een gecombineerd initiatief vanuit vier centra voor patiëntenzorg: het Vrouw, Moeder en Kind Centrum, het Maastricht Comprehensive Cancer Center, het Centrum voor Bewegen en het Centrum voor Chronisch Zieken.

Beweeg Bewust +

Voldoende bewegen draagt bij aan een gezonde leefstijl en verlaagt het risico op chronische ziekten. Het Beweeghuis biedt via Maastricht Sport het Beweeg Bewust-programma aan aan patiënten die een medisch specialist (Stadspoli) of fysiotherapeut (aangesloten bij het Beweeghuis) hebben bezocht. Het doel is deze patiënten aan het bewegen te krijgen.

Het Beweeg Bewust-programma bestaat uit een intakegesprek door een beweegcoach, waarna een op maat gemaakt beweegtraject van twaalf maanden wordt opgesteld. Het Beweeghuis wil het bewezen effectief Beweeg Bewust-programma uitrollen in aangrenzende gemeenten Ă©n een nieuwe pilot starten waarbij huisartsen vanuit lage SES wijken in Maastricht direct kunnen doorverwijzen.

Het Beweeghuis wordt in het Integraal Zorgakkoord genoemd als een van de vier goede voorbeelden van Passende Zorg.

Bevordering van een gezonde leefstijl binnen zorgpaden: een teachable moment

In 2020 is de afdeling hartchirurgie begonnen met een onderzoek naar het effect van een gepersonaliseerd programma om een gezonde leefstijl te promoten voor operatieve patiënten. De eerste resultaten van het onderzoek laten zien dat veel patiënten willen deelnemen aan de leefstijlmodules.

Het begin van een zorgpad blijkt het juiste moment voor een ‘teachable moment’ om patiĂ«nten te motiveren voor leefstijlverandering. The Next Step is dĂ© kans voor een duurzame implementatie van leefstijlverandering binnen diverse zorgpaden met integratie binnen het programma Digitale Zorg.

Van klacht naar veerkracht: implementatie van een online interventie

De afdeling Medische Psychologie in het MUMC+ heeft een eHealth gedragstherapie geïmplementeerd om de mentale veerkracht van patiënten te vergroten, en daarmee het vermogen om te herstellen van stress en tegenslag, waaronder ziekte.

The next step is een regionale implementatie en evaluatie van deze interventie om zo de expertise en daarmee samenhangende kosten van zorg beter te verdelen en te benutten. Drie settingen in de regio zijn hierbij betrokken: de Academie voor Patiënt en Mantelzorger (APM) in het MUMC+, de huisartsenpraktijk via de POH-GGZ/ZIO en de GGD Limburg.

Limburg4Zero: integrale aanpak Limburg naar nul nieuwe HIV-infecties

‘Limburg4Zero’ is een integrale aanpak van GGD Zuid Limburg en MUMC+ om nieuwe HIV-infecties en late HIV-diagnoses te voorkomen. Dit gebeurt door regelmatig testen en tijdige behandeling en preventief advies op maat. Succes hangt grotendeels af van het tijdig bereiken van de juiste mensen. Daarom zet Limburg4Zero onder andere in op zorg-op-afstand.

In promotieonderzoek werd de implementatie getest van tests voor thuis en online preventieve adviezen. Dit is implementeerbaar en haalbaar gebleken in de regionale praktijk. Met The Next Step bestendigen en versnellen de initiatiefnemers de implementatie en netwerkstructuur in de regio. De aanpak sluit aan bij de Strategie Gezond Leven van het MUMC+.