Regio Noord: Regiovisie ligt er, nu aan de slag

De provincie Groningen had de regiovisie al zo goed als klaar toen in korte tijd het Integraal Zorgakkoord, het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en Wonen, Zorg en Ondersteuning voor Ouderen (WOZO) verschenen. Eigenlijk kwam dat wel goed uit, aldus Suzanne Oostvogels van Menzis. “We konden de concrete opdrachten uit deze documenten direct ‘plotten’ op de 4 actielijnen uit de regiovisie.”

Eind 2019 voltooiden zorgaanbieders, welzijnspartijen, overheden en andere belanghebbenden het regiobeeld voor Groningen en de kop van Drenthe. Menzis was als grootste zorgverzekeraar in het noorden de trekker van dit traject.

Knelpunten in regiobeeld

Uit het regiobeeld kwamen diverse knelpunten naar voren. De vraag naar zorg stijgt en zal blijven stijgen, terwijl het aanbod van mantelzorgers en medewerkers in de zorg afneemt. Met name in de Ommelanden, het gebied buiten de gemeente Groningen, hebben veel mensen klachten die samenhangen met armoede en een ongezonde leefstijl, zoals overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten. Er zijn lange wachttijden voor oogheelkunde,  orthopedie en geestelijke gezondheidszorg.

Regiovisie met 4 actielijnen

Het regiobeeld en de daarin geschetste knelpunten waren de basis voor de regiovisie. Deze kwam tot stand door overleg van partijen in twee samenwerkingsverbanden, Preventieoverleg Groningen (POG) en Groningen Beter. Op 29 november 2022 werd de Regiovisie Gezonde Groningers, Gezonde Zorg vastgesteld.

In de regiovisie spreken partijen 4 actielijnen af:

1. Meer doen met beschikbare middelen
2. Meer preventie, welzijn, samenleving en gezonde leefomgeving
3. Datagebaseerd werken en monitoren
4. Professionals van de toekomst

Daarnaast werd in de regiovisie een werkstructuur afgesproken met werkgroepen of ‘taskforces’ voor de 4 actielijnen en een overkoepelend Gezondheidsoverleg Groningen waarbij ongeveer 40 zorgpartijen zijn aangesloten.

Concretisering van afspraken

Kort voor de vaststelling van de regiovisie had het Integraal Zorgakkoord het licht gezien. “Met veel van de onderwerpen die in het IZA aan bod komen, waren we al bezig”, vertelt Suzanne Oostvogels van Menzis. “Het was vooral een kwestie van kijken hoe we de opdrachten uit het IZA kunnen ‘plotten’ op de actielijnen. Wie doet wat en hoe kunnen we ermee aan de slag. Eigenlijk was dat project een concretisering van de afspraken die we al gemaakt hadden.”

Op 23 februari 2023 werd de aangepaste Regiovisie Gezonde Groningers, Gezonde Zorg officieel overhandigd aan Tjeerd van Dekken, gedeputeerde van de provincie Groningen.

Soepele samenwerking

Het traject dat leidde tot de regiovisie verliep soepel. Volgens Oostvogels is dat mede te danken aan de manier waarop de grenzen van de zorgregio getrokken zijn. Die zijn  gelijk met de provincie Groningen en Menzis is marktleider in de regio. “Partijen kennen elkaar. Je komt elkaar steeds weer tegen en je hebt steeds met dezelfde partijen te maken. Menzis is in deze regio ook de uitvoerder van het Zorgkantoor en daarmee hebben we een breed overzicht over het hele zorgveld. De verhoudingen zijn goed en er is een breed gedeeld besef dat we dingen anders moeten doen, omdat de zorg anders vastloopt.”

Suzanne Oostvogels (Menzis): “Het is heel belangrijk dat alle partijen echt gemotiveerd zijn om samen aan de slag te gaan. Samenwerken vraagt om een gedeeld besef van urgentie. Neem de tijd om samenwerking op te zetten en vertrouwen te creëren. En betrek inwoners bij het proces. Zij zijn ervaringsdeskundig.”

Respect voor belangen

Huisarts Trudy Oldenhuis was als bestuurder van de Groninger Huisartsen Coöperatie nauw betrokken bij de totstandkoming van de regiovisie. Zij bevestigt de analyse van Oostvogels. “Ik merk dat partijen durven samen te werken en bereid zijn om naar elkaar te luisteren met respect voor elkaars belangen. Dat is een belangrijke voorwaarde om met elkaar tot afspraken te komen.”

Oldenhuis is praktijkhouder in Groningen-stad en ervaart in haar eigen spreekkamer de knelpunten in de zorg. Bijvoorbeeld doordat ze gebeld wordt door bezorgde patiënten die op de wachtlijst staan voor de cardioloog. Of doordat ze jongeren op het spreekuur krijgt met psychische klachten. “Jongeren zijn vaak minder weerbaar en ze stellen hoge eisen aan zichzelf. Daarnaast zijn er veel onzekerheden rond bestaanszekerheid, wonen en milieu. Bij de ggz kunnen ze niet terecht vanwege de lange wachtlijsten.”

Voor de huisartsen ziet Oldenhuis onder meer een rol bij actielijn 1: Meer doen met beschikbare middelen. Om de druk op de ggz te verminderen is actielijn 2 van belang: Meer preventie, welzijn, samenleving en gezonde leefomgeving. Oldenhuis: "Volgens het IZA moeten er mentale gezondheidscentra komen, maar die zijn er niet van vandaag op morgen. Tot het zover is, moeten mensen op de wachtlijst wel zo goed mogelijk worden geholpen. Samenwerking met het sociale domein kan daarbij helpen. Veel medische en psychische klachten hebben een niet-medische component, zoals schulden, eenzaamheid en juridische problemen. Als je dat oplost, verdwijnen de medische klachten vaak vanzelf.”

Trudy Oldenhuis (huisarts): “Luister goed naar elkaar. Wees bereid om je eigen standpunt te heroverwegen en kijk over de grenzen van je eigen domein. Samenwerken is spannend en het kan betekenen dat je sommige dingen moet loslaten of juist op je nemen. Als we niet samenwerken, redden we het niet.”

Cliënt centraal

Directeur-bestuurder Rinze Bouius van Zorgbelang Groningen zal met name de ontwikkelingen rond actielijn 3 (datagebaseerd werken en monitoren) kritisch constructief volgen. “Het is interessant om data te benutten om de zorg te verbeteren”, vindt hij. “Maar data op zich bepalen niet wat goede zorg is. De cliënt moet aan de voorkant centraal staan en de zorg en ondersteuning moet aansluiten bij de behoefte.”

Zorgbelang heeft bij de totstandkoming van de regiovisie steeds het perspectief van inwoners naar voren gebracht. “De klassieke benadering is dat deskundigen sterk geneigd zijn om vanuit hun kennis oplossingen te bedenken”, zegt Bouius. “Zij weten wat goed is. Maar daarbij werd het perspectief van de cliënt nog weleens vergeten. Wij zorgen voor de input van onderop.”

Hij is blij dat in het Integraal Zorgakkoord de patiënt een meer centrale positie heeft gekregen en dat zorgpartijen dat ook erkennen, “ook al moeten ze daar soms nog wel aan wennen”. Dankzij directe contacten met patiënten, bewoners en verenigingen en via dialoogsessies weet Zorgbelang wat er leeft. Dat brengt de organisatie in in het overleg met zorgpartijen.

Rinze Bouius (Zorgbelang): “Pas op dat je niet terugvalt in de ‘klassieke’ aanpak van professionals en deskundigen die wel even bedenken wat goed is voor de inwoners. Luister naar de inwoners en neem hun perspectief mee in de regiovisie. Dat schuurt soms, maar dat is juist goed.”

Verwachtingen inwoners managen

Tegelijk ziet Bouius ook een rol voor Zorgbelang in het managen van verwachtingen bij de achterban. “Het is belangrijk dat inwoners zich realiseren dat er schaarste is in de zorg en dat dingen anders georganiseerd moeten worden dan vroeger. Je kunt wel op de barricades klimmen of roepen dat we innovaties moeten aanjagen, maar je moet ook realistisch zijn.”

De regiovisie is een mooie start, maar er is nog veel werk te doen, aldus Bouius. “Partijen hebben de goede intenties. Nu moeten we elkaar scherp houden en ervoor waken dat we niet allerlei projecten over de mensen uitstorten, maar goed aansluiten bij wat mensen beweegt. Je kunt bijvoorbeeld wel zeggen dat mensen gezonder moeten leven, maar als ze zelf hun leefstijl niet als ongezond ervaren, gebeurt er niets. Dat is een van de grote uitdagingen.”

Huisarts Oldenhuis heeft vertrouwen in de uitvoering van de regiovisie. “Er ligt een goede basis en partijen willen samenwerken. Inhoudelijk zal het nog best lastig worden; de marktwerking kan ons bijvoorbeeld in de weg zitten waar samenwerking gewenst is. Het is belangrijk dat we geduld hebben. Het gaat om soms grote veranderingen die niet van de ene op de andere dag te realiseren zijn.”

In gesprek over impact

Suzanne Oostvogels erkent dat bij de implementatie van de regiovisie knelpunten kunnen opdoemen. “Als we dingen anders gaan doen en meer focussen op gezondheid in plaats van ziekte, kan dat impact hebben voor wie wat gaat doen. Daar moeten we dan over in gesprek. We moeten ook kijken naar de rol van huisartsen; die kunnen niet alles. Maar er is een breed besef dat we met elkaar moeten veranderen om de zorg overeind te houden en de Groninger gezonder te krijgen. Dat geeft vertrouwen in de toekomst.”