Samenwerken voor de kwetsbaarste inwoners van Amsterdam

Het doel van Amsterdam Vitaal & Gezond is helder: een vitaal en gezond leven voor álle inwoners, met passende en betaalbare ondersteuning en zorg. Daarvoor werken gemeente Amsterdam, zorgverzekeraar Zilveren Kruis, Cliëntenbelang Amsterdam, Elaa (adviesorganisatie voor de eerste lijn) en Sigra (regionaal samenwerkingsverband van zorg- en welzijnorganisaties) nauw samen. Femmy Muller, regiocoördinator zorginkoop bij Zilveren Kruis, en Christèle Warmerdam, manager welzijn en zorg bij Sigra: “De veranderingen in de landelijke akkoorden zijn enorm, dat moet je samen doen.”

“Om goed te kunnen samenwerken moeten mensen elkaar leren kennen”, zegt Christèle. Het is ook de basis van Amsterdam Vitaal & Gezond. “Toen we elkaar leerden kennen, ontdekten we dat we met vergelijkbare dingen bezig waren, maar wel aan verschillende tafels”, vervolgt Femmy. “De verzekeraar sprak met de gemeente, de gemeente met Sigra, Sigra met de ziekenhuizen, de huisartsen en welzijn. Als je niet oppast, praat je over elkaar in plaats van met elkaar. Daarom besloten we voortaan met ‘het hele systeem in de kamer’ te praten.”

Het regiobeeld dat Zilveren Kruis in 2018 maakte, gebruikten de partijen als vertrekpunt. “Wat zien we hier? En nog belangrijker: wat gaan we doen om ook straks zorg en welzijn te bieden zoals wij dat willen?” In diezelfde periode zette de gemeente Amsterdam de stap naar meer burgerparticipatie. En sloot ook Cliëntenbelang aan om het perspectief van de cliënten op bestuurlijk niveau een stem te geven.

Het Loetje-overleg

“Op een gegeven moment spraken alle partijen uit dat ze wilden samenwerken”, vertelt Christèle. “Dan moet je dus gewoon ergens beginnen. Wij startten met het thema ouderenzorg. We noemden onze bijeenkomsten het Loetje-overleg, naar het restaurant waar we afspraken. Daar zijn we het verhaal gaan vormgeven.”

“En dat deden we met de juiste mensen”, vult Femmy aan. “Een bevlogen groep, die het verschil wilde maken voor de Amsterdammers. Vanuit daar breidden we onze focus steeds verder uit. We realiseerden ons dat Amsterdam maar liefst 160 verschillende nationaliteiten telt. Tussen al die groepen bestaan grote gezondheidsverschillen. Daar wilden we iets aan doen. Zo ontstond ons hogere doel: de kwetsbaarste inwoners van de stad ondersteunen en voor hen opkomen.”

Overzicht en coalities

Hoe maakt Amsterdam Vitaal & Gezond die ambitieuze plannen concreet? “We zijn begonnen met overzicht creëren”, legt Christèle uit. “Er liepen al heel wat projecten. Die hebben we met elkaar verbonden via coalities: vier doelgroepcoalities en vier themacoalities. In al die coalities is elk domein vertegenwoordigd. Daar hebben we veel tijd in gestoken. Want we wilden zeker weten dat bijvoorbeeld de bestuurder namens de huisartsen ook echt alle huisartsen vertegenwoordigt. Daarna hebben we alle lopende projecten bij een van de coalities ondergebracht.”

Femmy: “Met daarbij steeds een link naar het waarom van een project. Bijvoorbeeld Ouderen Langer Thuis, om zo de projecten richting te geven. Door deze structuur herkennen professionals kansen nu beter én kunnen wij hen beter begeleiden. Hiervoor was alles te versnipperd en bereikte het aanbod niet altijd de mensen die het echt nodig hadden.” “De structuur maakt ook ‘nee’ zeggen tegen projecten makkelijker”, voegt Christèle toe. “Bijvoorbeeld omdat ze niet passen bij onze doelen of geen duurzame oplossing zijn.”

Samen vraagstukken oplossen

“Amsterdam Vitaal & Gezond is géén stijve projectorganisatie”, benadrukt Femmy. “Het samenwerkingsverband is een facilitator om samen lastige vraagstukken op te lossen. De professionals in de buurt weten wat er moet gebeuren. Wij voegen de context en een blik op de toekomst toe. Daarbij gaat het ook om durven loslaten en het werk anders inrichten, met digitale middelen.”

“De veranderingen in de landelijke akkoorden zijn enorm”, vervolgt Christèle. “Dat moet je samen doen, anders durft niemand zijn nek uit te steken. De governance en het eigenaarschap van Amsterdam Vitaal & Gezond staan. Nu moeten we het gaan waarmaken. Dat is ontzettend leuk, maar ook spannend. Het lukt alleen als iedereen zijn eigen achterban meeneemt én zelf een beetje loslaat. Natuurlijk schuurt het ook af en toe. Dat hoort erbij, zonder wrijving geen glans!”

Afspraken over het resultaat

Een belangrijke succesfactor van Amsterdam Vitaal & Gezond, aldus Femmy, is dat ieder zijn eigen rol pakt. “Professionals en inwoners brengen de inhoudelijke expertise in. Sigra en Elaa verbinden de zorg- en welzijnsaanbieders. De financiers geven richting aan het kader en passen de financiering aan als dat nodig is. Dat maakt deze samenwerking zo krachtig. Het betekent ook dat wij als zorgverzekeraar een stapje terug doen. Hiervóór gingen we soms te veel op de stoel van de zorgverlener zitten. Nu maken we afspraken over het gewenste resultaat. De zorgverleners bepalen zelf hoe ze dat bereiken.”

Krachtige Basiszorg is een mooi voorbeeld. “Het doel is een betekenisvol gesprek aangaan met de kwetsbaarste mensen in een wijk. Dus echt begrijpen wat er speelt en vervolgens samenwerken met welzijnsorganisaties. Huisartsen die dit willen, krijgen de vrijheid en (financiële) middelen om het zelf vorm te geven.”

Samen de verantwoordelijkheid dragen

Christèle is blij met de gedeelde verantwoordelijkheid. “We weten allemaal dat we zorg en welzijn anders moeten vormgeven. En het liefst duurzaam. Maar dat moeten partijen wel durven. Als we het onder de vlag van Amsterdam Vitaal & Gezond doen, voelen we verantwoordelijkheid samen.”

Ze noemt het voorbeeld van een jeugdhulpverlener die een kind begeleidt, maar ook opmerkt dat de ouders hulp nodig hebben. “Deze jeugdhulpverlener moet de ruimte krijgen om het hele gezin te ondersteunen. En vervolgens de tijd en kennis hebben om te bepalen welke professional ingezet moet worden. Of de jeugdhulpverlener werkt samen met een sociaal verpleegkundige.

Deze manier van werken is nog niet volledig uitgewerkt in betaaltitels, maar we doen het toch al. De samenwerkende partijen dragen samen de verantwoordelijkheid.” Femmy: “Professionals wilden dit al langer. Nu wij als bestuurders ook ‘ja’ zeggen, kunnen zij het in praktijk brengen. Hoe ze dat precies doen, ontdekken we gaandeweg.”

Speelruimte creëren tussen de kaders

Femmy geeft aan dat er ook een bredere beweging nodig is, vanuit Zorginstituut Nederland, de Nederlandse Zorgautoriteit en het ministerie van VWS. “Het is belangrijk dat zij ruimte geven tussen regels. Zodat wij zorg kunnen verplaatsen zonder het macrobudget te overschrijden. De Juiste Zorg op de Juiste Plek laat zien dat het kan.”

Dat dit nu in Amsterdam gebeurt, is onder andere te danken aan de samenwerking binnen Amsterdam Vitaal & Gezond. “En aan de professionals die beseffen dat ze in hun eentje misschien sneller gaan, maar samen veel verder komen”, voegt Christèle toe. “Ze leren elkaars vakgebieden steeds beter begrijpen en komen samen op voor kwetsbare inwoners. In plaats van te denken: dit is mijn verantwoordelijkheid en verder ga ik niet. Dat is echt prachtig.”

Het verschil maken

“We praten vaak ‘hoog over’ over wat we doen”, zegt Christèle. “Maar de kunst is beleid, leefwereld en uitvoeringspraktijk bij elkaar brengen. We organiseren ook kennissessies over concrete onderwerpen. Bijvoorbeeld hoe het inkoopproces nu verloopt. Bij deze sessies brengen we professionals, inkopers en beleidsmedewerkers samen. Ze krijgen richtlijnen en handvatten, zodat ze weten hoe ze het verschil kunnen maken voor de kwetsbaarste Amsterdammers.” “Onze rol is richting geven, mensen verbinden en enthousiasmeren”, sluit Femmy af. “Maar ook luisteren, coachen en ondersteunen. Zo geven we energie en stellen we mensen gerust: ‘het komt goed’.”

Meer weten over Amsterdam Vitaal & Gezond? Kijk op vitaalgezond.amsterdam. Je vindt daar ook informatie over de samenwerkingspartners.