Twentse Koers verenigt regio op weg naar passende zorg en ondersteuning

Twentse Koers is een strategische samenwerking tussen de veertien Twentse gemeenten, zorgverzekeraar en zorgkantoor Menzis, SamenTwente en provincie Overijssel. Samen werken ze aan een integraal, passend en houdbaar aanbod van zorg en ondersteuning in Twente, met de focus op domeinoverstijgende samenwerking. In het begin waren sommige partijen terughoudend, zegt manager Elise Hol. ‘Maar toen ze de goede resultaten zagen van de samenwerking, werden ze geprikkeld om aan te haken.

In het kort

• Twentse Koers streeft naar een integraal en houdbaar aanbod van zorg en ondersteuning. In vijf themalijnen en 27 projecten werkt Twentse Koers samen met 300 organisaties in het medische en het sociale domein.
• Twentse Koers heeft 50 medewerkers die gemeenten en partners ondersteunen vanuit de projecten. Hun salaris komt uit subsidies en specifieke uitkeringen. Dat maakt ze onafhankelijk van de deelnemende partijen, maar het maakt de organisatie ook kwetsbaar voor de lange termijn.
• In april 2023 ondertekenden de zeventien ‘eigenaren’ van Twentse Koers een overeenkomst ‘waarin de governance geregeld is. Dit geeft het samenwerkingsverband een stabiele basis en duidelijkheid voor de deelnemende partijen.
• Om de investeringen en opbrengsten per project voor de inwoners en deelnemende partijen in beeld te krijgen, is een kwartiermaker datagedreven werken aangesteld.
• Twentse Koers heeft onder meer 1500 huishoudens uit de schulden geholpen via gezamenlijke schuldhulp. In een ander project is de doorlooptijd voor Wmo-indicatie teruggebracht van twaalf naar twee weken. En in de hele regio zijn al zo’n 40 wandelgroepen actief.

Schuldhulp

Elise Hol is oprichter en manager van de Twentse Koers. Ze vertelt hoe 14 Twentse gemeenten en zorgverzekeraar Menzis elkaar opzochten na de decentralisering van het sociaal domein in 2015 om te bekijken hoe ze de opgaven samen te lijf konden gaan. Uit dit contact groeide de strategische samenwerking Twentse Koers, waarbij naast de gemeenten en Menzis ook de provincie Overijssel en gemeenschappelijke regeling SamenTwente aangesloten zijn.

De samenwerking begon bescheiden met een eerste project in 2017 om mensen te helpen die een achterstand hadden bij de premiebetaling voor de zorgverzekering. Menzis signaleerde de betalingsproblemen, de gemeenten zetten schuldhulpverleners in om hun inwoners te ondersteunen om hun financiën weer op orde te krijgen. Daarnaast is er een aanpak voor vroegsignalering van schulden samen met ongeveer 50 ‘vastelastenpartners’ opgezet.

Beide projecten werden een succes: inmiddels zijn meer dan 1500 huishoudens uit hun schulden bij de zorgverzekeraar. Bij ongeveer 4000 huishoudens per maand worden beginnende achterstanden tijdig gesignaleerd en wordt hulp geboden om te voorkomen dat ze in de problemen komen.

‘Het succes van beide projecten gaf veel energie en gaf een stimulans om andere projecten te beginnen en de samenwerking te intensiveren’, zegt Hol. ‘Gemeenten en partners die terughoudend waren zagen de goede resultaten en werden geprikkeld om ook aan te haken. Daarbij hielp het dat we vanaf het begin zijn uitgegaan van een coalition of the willing; we werken vrijwillig samen vanuit gelijkwaardigheid en onafhankelijkheid. Op centraal niveau maken we afspraken en zetten we lijnen uit, maar de uitvoering gebeurt lokaal. En als gemeenten niet mee willen doen aan een project, bijvoorbeeld omdat ze andere prioriteiten hebben, dan doen ze niet mee. Of later.’

Opgaven aanpakken door samenwerking

Samantha Dinsbach is directeur publieke gezondheid bij GGD Twente en directeur van Samen Twente. Vanuit die rol stond zij aan de wieg van Twentse Koers. “Het begon vanuit een samenwerking met de zorgverzekeraar waar de veertien gemeenten zich bij aansloten. Later kwam ook de provincie erbij. De opgaven in het maatschappelijk en sociale domein zijn zo groot, dat je ze alleen door samen te werken kunt aanpakken.”

Dankzij het Integraal Zorgakkoord kwam de samenwerking in een versnelling terecht en groeide ze uit tot wat Twentse Koers nu is, vertelt DInsbach. “Toen het IZA kwam, hadden we de samenwerking al staan. Dat was een groot voordeel. We hadden de vijf themalijnen [zie hieronder, red.] al op papier staan en hoefden ze maar een beetje aan te passen. Dankzij de onderzoekspoot van Samen Twente hadden we ook al veel gezondheidsdata over de regio. Met IZA kwam ook wat geld mee om aan de slag te gaan.”

Het IZA was meteen de aanleiding om de governance tegen het licht te houden en een eigen bestuur in het leven te roepen. Dat heeft weliswaar vrijwel dezelfde bezetting als Samen Twente, maar de governance is wel anders ingericht. “Het grote verschil is dat we niet voor collectieve besluiten gaan. Elke partner heeft zijn eigen verantwoordelijkheid en maakt zijn eigen keuzes. Het gaat om een vrijwillige samenwerking. Als een besluit verstrekkende gevolgen heeft, beslissen we niet bij meerderheid van stemmen, maar proberen we elkaar te vinden.”

Vijf themalijnen en 27 projecten

Twentse Koers heeft na een inventarisatie van de regionale uitdagingen vijf themalijnen gedefinieerd:

1. Bestaanszekerheid
2. Preventie en gezondheid
3. Mentale gezondheid
4. Ouderen
5. Jeugd

Onder deze themalijnen zijn diverse projecten ondergebracht, in totaal 27. Voor bedenken en uitvoeren van de projecten werkt Twentse Koers samen met 300 partners in de regio, zoals zorgaanbieders, welzijnsstichtingen, huisartsen, inwonersinitiatieven en schuldhulpverlening.

De uitvoeringsorganisatie van Twentse Koers is snel gegroeid, van vijf medewerkers in het begin tot 50 nu. Het gaat vooral om projectleiders voor de 27 projecten en lokale projectleiders die de gemeenten en partners ondersteunen in de uitvoering. Twentse Koers heeft onderdak gevonden in het Twentehuis in Enschede, waar ook de gemeenschappelijke regeling SamenTwente is gehuisvest.

SamenTwente treedt op als gastheer van Twentse Koers; de bedrijfsvoering en het werkgeverschap zijn via SamenTwente geregeld. Naast dat er op de inhoud goed en intensief wordt samengewerkt, kent deze gastheerconstructie voordelen en efficiëntie op gebied van governance en processen. Dit bespaart kosten en inzet op overhead.  

Salaris uit subsidiepotjes

Het salaris van de medewerkers komt vrijwel volledig uit subsidiepotjes en externe middelen, zoals verschillende SPUK-regelingen. Het voordeel daarvan is dat Twentse Koers niet hoeft aan te kloppen bij de zeventien ‘eigenaren’ van het samenwerkingsverband. De medewerkers zijn van iedereen en voor iedereen. Tegelijk maakt het ook kwetsbaar, aldus Hol. ‘We weten niet wat er na 2026 gaat gebeuren, als de subsidie afloopt.’

De projectmedewerkers en -leiders zorgen voor het opzetten, aanjagen, implementeren en borgen van projecten. Dankzij hen gebeurt er van alles in de regio. ‘Soms gaat het opeens best snel’, zegt Hannie Rohaan, wethouder van de gemeente Hof van Twente en vicevoorzitter van het Bestuurlijk overleg Twentse Koers. ‘Het is soms ook spannend. Je geeft een stukje lokale autonomie uit handen. Aan de andere kant hebben we als gemeente de vrijheid om ons eigen tempo te bepalen en te zelf te beslissen of en wanneer we aanhaken bij een project. Hierdoor kunnen we goed aansluiten bij de lokale urgentie en onderwerpen.’

Samen voor impact zorgen

Na de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2022 hebben de 14 gemeenten unaniem besloten om door te gaan met Twentse Koers. Ook zorgkantoor en zorgverzekeraar zetten de samenwerking graag voort. Evelien van Broeck is regiomanager bij Menzis. ‘We hebben elkaar nodig’, zegt zij. ‘Dan is het belangrijk dat je samenwerkt en dat de neuzen dezelfde kant op staan. Aan welke thema’s wil je werken, waar ligt de hoogste urgentie en wil je op focussen? Het is goed om dat in afspraken voor langere tijd vast te leggen. Daarmee werd het tijd om de governance goed te regelen.’

Dat regelen van de governance gebeurde in het najaar van 2022 en het voorjaar van 2023. Op 4 april tekenden de 17 ‘eigenaren’ van Twentse Koers een samenwerkingsovereenkomst. Hierin staat de hele overleg-, mandaat- en organisatiestructuur vastgelegd evenals de inbreng van alle partijen en het risicodragerschap. Hierin werd onder meer vastgelegd dat het bestuurlijk overleg verantwoordelijk is voor de visie- en strategievorming, en dat er een ambtelijk overleg is als klankbord en adviesplatform voor de manager, het programmateam en het bestuurlijk overleg.

Het programmateam Twentse Koers zorgt voor integraliteit van alle type ‘eigenaren’ in de aanpak, uitvoering en resultaten van de diverse projecten en processen, zoals vastgelegd in de agenda Twentse Koers. Deze agenda is in maart 2022 vastgesteld en verder aangescherpt en geüpdatet in het in december vastgestelde Regioplan voor Twente. Verder is afgesproken dat SamenTwente optreedt als gastheerorganisatie en dat de ondertekenaars volmacht verlenen aan de manager (Elise Hol) om op te treden namens Twentse Koers.

Weten waar je voor tekent

‘Het was een heel circus om de samenwerkingsovereenkomst rond te krijgen’, kijkt Hol terug. ‘Het was essentieel dat iedereen er unaniem achter staat. Dat betekende veel overleg met onder meer de bestuurlijke en ambtelijke collega’s, juristen en financieel adviseurs van 17 partijen.’ ‘Je wilt toch zo goed mogelijk weten waar je voor tekent’, zegt Rohaan, die namens Hof van Twente haar handtekening onder de overeenkomst zette. ‘Wat gaat het kosten? Wat betekent het voor je eigen organisatie? Hoe efficiënt is het, met een laag erbij?’

Tegelijk erkent ze dat de samenwerking vooral veel voordelen biedt. Dat bleek ook tijdens de gesprekken voor het regioplan van Twente. ‘De visie en afspraken die voor Twentse Koers zijn gemaakt waren bijna een-op-een in te passen in het regioplan’, zegt Van Broeck. ‘Het Integraal Zorgakkoord heeft aan de andere kant ook een versnelling gebracht in projecten. Daarbij hielp het enorm dat de governance goed is ingeregeld.’

Aansprekende resultaten

Twentse Koers en de 26 projecten hebben al diverse aansprekende resultaten opgeleverd. Door een gezamenlijke schuldhulpregeling (Regeling Uitstroom Bijstandsgerechtigden) zijn 1500 huishoudens uit de schulden geholpen bij de zorgverzekeraar. In een ander project zijn verpleegkundigen de indicatiestelling voor de Wmo gaan doen. Dit is efficiënter en prettiger voor de inwoner. De indicatietijd is teruggebracht van twaalf weken naar twee weken. En in de hele regio zijn al zo’n 40 wandelgroepen actief om de gezondheid van inwoners te bevorderen en eenzaamheid tegen te gaan.

Wat af en toe nog wel de kop opsteekt is dat kosten en besparingen soms op verschillende plaatsen terechtkomen. Als je mensen ondersteunt om zelfredzaam te zijn, hebben ze minder professionele hulp nodig. ‘Als dat zich voordoet, gaan we daarover in gesprek’, zegt Van Broeck. ‘Aan de andere kant zijn er nu voor veel voorzieningen wachtlijsten, dus het zal eerder zo zijn dat de wachtlijsten minder worden, dan dat partijen inkomsten mislopen.’

Datagedreven werken

Mede om kosten en baten goed in beeld te krijgen heeft Twentse Koers besloten meer datagedreven te gaan werken en een kwartiermaker datagedreven werken naar het team gehaald. De kwartiermaker ondersteunt projecten om de investeringen en opbrengsten te monitoren. ‘We willen graag kwantificeren wat onze inspanningen opleveren’, zegt manager Hol. ‘De social return on investment. Bij het project Samen indiceren bijvoorbeeld is elke geïnvesteerde euro goed voor bijna vier euro rendement verspreid over de verschillende partijen. Maar uiteindelijk gaat het niet alleen om geld, maar vooral om de kwaliteit van leven en de zelfredzaamheid van mensen. De kwalitatieve en kwantitatieve onderbouwing faciliteert het goede gesprek met alle partijen en helpt bij de borging.'