Do's & don'ts bij passende contractering

Relationele contracten zijn belangrijk bij het vormgeven van complexe, langdurige samenwerkingen tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars. In tegenstelling tot traditionele contracten, die voornamelijk gebaseerd zijn op gedetailleerde en vaak rigide voorwaarden, richten relationele contracten zich meer op samenwerking, vertrouwen en flexibiliteit tussen de betrokken partijen. Dit artikel geeft een aantal do's en don'ts bij relationele contracten.

Lees ook de NZa-whitepaper 'Naar transformatiegerichte contracten in de zorg'

Do's

© Purebudget, VWS

Investeer in vertrouwen en transparantie

Wederzijds vertrouwen tussen de partijen is de basis voor een succesvolle samenwerking. Het is essentieel dat beide partijen open en eerlijk zijn over hun doelen, verwachtingen en eventuele beperkingen. Door transparantie te bevorderen, voorkom je al in een vroeg stadium dat er misverstanden en conflicten ontstaan.  

Uitleg: Vaak wordt te gemakkelijk gedacht over het creëren van vertrouwen. Het is meer dan elkaar in de ogen aankijken en zeggen dat je elkaar vertrouwt. Het moet echt doorleeft worden. Besteed er veel tijd aan door meerdere sessies te organiseren. Zeker als er onderhuids iets speelt moet er vaak flink geïnvesteerd worden in de onderlinge relatie.

Vermijd rigide contracten

Een contract met een te rigide structuur kan contraproductief zijn in een relationele context. Starre contracten beperken de mogelijkheid om in te spelen op veranderende omstandigheden en kunnen leiden tot frustratie en wantrouwen tussen de partijen.

Uitleg: Het is belangrijk om afspraken in het contract op te nemen die aanpassingen mogelijk maken, zonder dat de samenwerking tussen de partijen in gevaar komt. Denk bijvoorbeeld aan het regelmatig evalueren van het contract en de samenwerking, en het vastleggen van manieren om het contract aan te passen als dat nodig is.

Streef naar een duurzame contractrelatie

In een relationeel contract is het cruciaal om te focussen op de langetermijnrelatie. Dit betekent dat partijen moeten werken aan een duurzame samenwerking die verder gaat dan kortetermijnvoordelen. Door het gezamenlijk voeren van transitie- en innovatiemanagement, kunnen partijen beter anticiperen op uitdagingen en kansen, en gezamenlijk oplossingen bedenken. Dit versterkt de samenwerking en maakt het contract robuuster tegen onverwachte gebeurtenissen.

Uitleg: Duurzame samenwerking betekent ook dat partijen samen investeren en de winsten en verliezen eerlijk verdelen. Bijvoorbeeld bij het delen van shared savings geldt het uitgangspunt dat wie het meeste werk doet, ook het grootste deel van de besparing ontvangt. Ook mogen partijen eisen aan elkaar stellen. Het contract is geen eenrichtingsverkeer. Partijen zijn immers partners.

Aandacht voor conflictbeheersing

Zelfs in de beste relaties kunnen conflicten ontstaan. Het is daarom belangrijk om vooraf mechanismen voor conflictbeheersing vast te leggen. Dit kan door het instellen van een proces voor geschillenbeslechting dat snel, eerlijk en effectief is. Het hebben van duidelijke procedures helpt om escalatie te voorkomen en zorgt ervoor dat conflicten geen negatieve impact hebben op de algehele samenwerking.

Uitleg: In de zorg zijn genoeg voorbeelden van samenwerkingen die uiteindelijk toch strandden. Bijvoorbeeld omdat partijen verschillende verwachtingen hadden of omdat afspraken structureel niet werden nagekomen. Om het proces van afscheid nemen te vergemakkelijken is het belangrijk om in het relationele contract een ‘exit-managementplan’ op te nemen. Misschien niet het leukste deel van het contract, maar het maakt een onverhoopte afwikkeling wel makkelijker.

Dont's

© Purebudget, VWS

Focus op P*Q

Een focus in het contract op prijs en volume kan ertoe leiden dat de zorgaanbieders zich meer richten op het volume aan zorg dan op de waarde of kwaliteit van die zorg. Ook kan een prijs-volume-focus ervoor zorgen dat preventieve zorg en innovaties minder aandacht krijgen. Bovendien kan het leiden tot meer gefragmenteerde zorg en minder sectoroverstijgende samenwerking tussen zorgaanbieders.

Uitleg: Op de korte termijn is het aantrekkelijk om in onderhandelingen te focussen op de P*Q, maar op de lange termijn levert een focus op samenwerking en vertrouwen veel meer op. Denk daarbij vanuit een win-win gedachte en leg het win-win uitgangspunt vast in het contract. Zo vergeet niemand het meer.

Handelen vanuit macht

Een relationeel contract moet gebaseerd zijn op gelijkwaardigheid en wederzijds respect. Ongelijke machtsverhoudingen kunnen leiden tot opportunisme en een gevoel van onrechtvaardigheid bij de zwakkere partij. Voor een gezonde relatie is het essentieel dat beide partijen zich gehoord en gerespecteerd voelen.

Uitleg: Spreek collaboratieve KPI’s af in het contract. In plaats van alleen te focussen op de prestaties van een enkele partij, richten collaboratieve KPI's zich op de gezamenlijke doelen en de gedeelde verantwoordelijkheden binnen de samenwerking. Ze bevorderen teamwork, transparantie en een gedeeld gevoel van verantwoordelijkheid voor het behalen van succes.

Negeren van signalen van ontevredenheid

Kleine problemen of misverstanden kunnen, als ze niet worden aangepakt, uitgroeien tot grotere conflicten. Ontevredenheid kan zich opstapelen, en wat begint als een klein ongemak kan leiden tot ernstige meningsverschillen en zelfs het verbreken van de samenwerking. Het tijdig signaleren en aanpakken van problemen voorkomt escalatie en zorgt ervoor dat beide partijen gezamenlijk naar oplossingen kunnen zoeken.

Uitleg: Stel gezamenlijk iemand aan voor relatiebeheer, die zich richt op het bevorderen van samenwerking, het oplossen van conflicten en het aanpassen van de samenwerking aan veranderende omstandigheden. Om partijdigheid te voorkomen kunnen ook beide partijen een relatiebeheerder aanleveren. Samen dragen zij dan de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de relatie.

Negeren van culturele verschillen

Bij samenwerkingen is het van groot belang om rekening te houden met culturele verschillen van organisaties. Deze verschillen negeren kan leiden tot misverstanden en conflicten. Bij een relationeel contract moeten partijen zich bewust zijn van en respect tonen voor elkaars culturele normen en waarden.

Uitleg: Om te voorkomen dat culturele verschillen in de weg gaan zitten helpt het om gezamenlijke (sociale) normen en waarden op te stellen die beide partijen respecteren. Het is belangrijk dat deze in de dagelijkse samenwerking worden toegepast. Ook kan het helpen om workshops of trainingen te organiseren waarin de culturele waarden en normen van beide organisaties worden besproken. Zorg dat alle betrokkenen zich bewust zijn van de verschillen en hoe ze daarmee kunnen omgaan.

Tot slot

Relationele contracten bieden een krachtige manier om complexe en langdurige samenwerkingen te beheren. Door te focussen op vertrouwen, flexibiliteit, duurzame samenwerking en effectief conflictmanagement, kunnen partijen een robuuste en veerkrachtige relatie opbouwen. Tegelijkertijd is het belangrijk om valkuilen zoals rigide structuren, ongelijke machtsverhoudingen, culturele verschillen en het negeren van ontevredenheid te vermijden. Door deze do's en don'ts in acht te nemen, kunnen relationele contracten bijdragen aan succesvolle en duurzame samenwerkingen in de zorg.

Voorbeeld van het vermijden van te rigide contracten

Dit voorbeeld laat zien dat door het inzetten van relationele contracten met flexibele elementen, zorgaanbieders en zorgverzekeraars beter in staat zijn om samen te werken aan een efficiëntere, effectievere en meer patiëntgerichte zorg, en tegelijkertijd de rigide structuren van traditionele contracteringsmodellen te vermijden.

Ga naar het voorbeeld